Chrzest Litwy w 1387 roku wg Historii Polski Jana Długosza

Władysław, król polski, postanowiwszy naród litewski, tak jako się był w umowie z Polakami i królową Jadwigą zobowiązał, z pogaństwa i ciemnoty bałwochwalczej wywieść i nawrócić do prawej wiary chrześcijańskiej, nad wszystko pragnąc wzrostu i rozszerzenia tejże wiary, w towarzystwie Bodzanty, arcybiskupa gnieźnieńskiego i wielu innych z Królestwa Polskiego mężów duchownych (...) wybrał się do Litwy, gdzie jeszcze dotychczas Chrystus nieznany był i nienawidzony. (...) Przybywszy na Litwę, złożył w dzień popielcowy zjazd walny w Wilnie. Na który, gdy z rozkazu króla zebrali się bracia królewscy. Skiergiełło książę tracki, Witold książę grodzieński, Włodzimierz książę kijowski, Korybut książę nowogródzki i znaczna liczba rycerzy i ludu, Władysław król polski, z pomocą chrześci­jańskich książąt, którzy wraz z nim przybyli, pracował nad szlachtą i ludem, aby porzuciwszy fałszywych bogów, dotychczas w ślepocie pogańskiej wyznawanych, skłonili się do uznania i czci jednego prawdziwego Boga i przyjęcia jego prawdziwej chrześcijańskiej religii.

A gdy temu sprzeciwili się barbarzyńscy Litwini, utrzymując, że bezbożnością było, wbrew zwyczajom i przekazanej wierze przodków, porzucić własne bóstwa [były zaś u nich cenniejsze: ogień, który uważali za wieczysty, a którego strzegli kapłani, dzień i noc przykładając drzewa do ogniska, gaje uważane za święte, tudzież węże i żmije, w których, wedle ich mniemania, zamieszkały bóstwa], król Władysław ów ogień miany za wieczysty, a w Wilnie, głównym mieście i stolicy Litwy utrzymywany, strzeżony przez kapłana zwanego w ich języku Znicz, który modlącym się i żądającym przepowiedni rzeczy przyszłych fałszywe ogłaszał wyrocznie jakoby od bóstwa mu zwierzone (...) kazał wobec przytomnych pogan zagasić, a świątynię i ołtarz, na którym mu czyniono ofiary, zburzyć. Nadto gaje i ogrody uważane za święte kazał powycinać oraz pozabijać węże i żmije, które po domach nawet, jakoby bóstwa żywiono i czczono. Barbarzyńcy zaś zawodzili przytem tylko żale nad upadkiem i zelżeniem tych fałszywych bożyszcz, nie śmiejąc sarkać przeciw nakazom króla.

Po zburzeniu i zniszczeniu bóstw pogańskich, gdy Litwini poznali naocznie ich fałszywość, którą się dotychczas łudzili, ulegli wreszcie i z pokorą skłonili się do przyjęcia wiary chrześcijańskiej, wyrzekając się dawnych błędów. W dniach kilkunastu od kapłanów polskich, a więcej jeszcze od króla Władysława, który umiał ich język i którego chętnie słuchali, wyuczeni głównych zasad religii do wierzenia podanych, czyli artykułów wiary, składu apostolskiego i modlitwy Pańskiej, przystępowali do Chrztu świętego. A Władysław, król pobożny, rozdawał prostemu ludowi odzież, koszule i nowe ubrania z sukna przywiezionego na to z Polski. Ta przezorna szczodrość i łaskawość królewska sprawiła, że gdy o niej rozgłosiły się wieści, lud ciemny, a przy tym chudobny dla samego uzyskania wełnianej odzieży hurmem zewsząd się zbiegał do przyjęcia Chrztu świętego. A ponieważ wielką byłoby pracą każdego z nowych wyznawców chrzcić z osobna, przeto gromadzący się lud mnogi obojej płci Litwinów z rozkazu króla dzielono na gminy i gromady, i każdej gromadzie, a w szczególności każdemu do tej gromady należącemu, nadawano jedno z imion w chrześcijaństwie używanych w miejsce dawnych pogańskich;

przekład Karola Mecherzyńskiego

Za: Krzysztof Baczkowski, Wielka historia Polski, t. 2. Dzieje Polski późnośredniowiecznej (1370-1506), Kraków 1999, str. 70

A. Przedstaw środki perswazji, użyte przez Władysława Jagiełłę w celu nakłonienia Litwinów do przyjęcia chrześcijaństwa.

B. Wyjaśnij, co Władysław Jagiełło chciał osiągnąć, niszcząc miejsca i symbole kultu pogańskiego na Litwie.

C. Przedstaw pogański kult ognia.