7. 6. Monarchia stanowa w Polsce
1. W czasach państwa pierwszych Piastów Polska była monarchią patrymonialną
2. W XIII i XIV w. Polska przekształciła się w monarchię stanową
a. społeczeństwo polskie uległo oddziałowi na stany:
– duchowieństwo
– chłopstwo – stan kmiecy
b. stan rycerski i duchowny były stanami uprzywilejowanymi
3. Powstanie stanu szlacheckiego
a. szlachta wywodziła się z dawnego rycerstwa
– szlachta nadal była zobowiązana do służby wojskowej
– znaczenie wojskowe szlachty zmalało z powodu zmian w wojskowości
b. głównym źródłem dochodu szlachty była ziemia
– szlachta miała prawo do posiadania ziemi na własność
– szlachta część ziemi oddawała w użytkowanie chłopom
– gospodarstwa szlacheckie uprawiali chłopi w ramach pańszczyzny
4. Przywileje szlacheckie
a. przywilej koszycki nadany przez Ludwika Węgierskiego w 1374 r.
a. w którym król:
– obniżył podatki szlachcie
– zobowiązał się nie nakładać nowych podatków bez zgody szlachty
– pokrywać koszty wyprawy wojenne poza granice kraju
– wykupić szlachcica wziętego do niewoli podczas wojny
– obsadzać urzędy wyłącznie Polakami
b. przywilej czerwiński nadany przez Władysława Jagiełłę w 1423 r.
– szlachcic nie mógł być pozbawiony majątku bez wyroku sądowego
– wprowadzał zakaz łącznia urzędów sędziego i starosty
c. przywilej jedlneńsko-krakowski nadany przez Władysława Jagiełłę w 1430 i 1433 r.
– król zobowiązał się nie więzić szlachcica bez wyroku sądowego
– zagwarantował szlachcie wyższe stanowiska kościelne
d. przywilej cerekwicko-nieszawski nadany przez Kazimierza Jagiellończyka w 1454 r.
– król zobowiązał się nie zwoływać pospolitego ruszenia bez zgody szlachty
e. przywilej piotrkowski, nadany przez Jana Olbrachta w 1496 r.
– szlachta została zwolniona z opłat celnych za przewóz towarów
– wprowadzała zakaz sprawowania urzędów przez mieszczan
f. Konstytucja Nihil novi, uchwalona przez sejm walny w 1505 r.
– wszystkie nowe prawa wymagały zgody senatu i szlachty