3. 1. Prawo i systemy prawne

1. Historia prawa

a. jednym z najstarszych zbiorów praw jest kodeks Hammurabiego  (przełom XVIII i XVII wieku)

b. ogromny wkład w rozwój prawa wnieśli Rzymianie

– rozdzielili normy świeckie od religijnyhc

– zastosowali abstrakcyjny sposób zapisywania norm prawnych

– za postawę funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości uznali przepisy prawne

– na zlecenie Justyniana I Wielkiego powstał zwarty system prawa – Corpus Iuris Civilis 

 

1. Systemy prawa

a. pojęcie prawa naturalnego – zespół norm, które obowiązują całe społeczeństwo i władzę państwową bez względu na to, czy są one przez tą władzę ustanawiane i uznawane, czy nie

b. system prawa religijnego – np. prawo szariatu

c. system prawa zwyczajowego – normy prawne wykształcone przez społeczeństwo w toku historii, wykonywane w przekonaniu, że są obowiązującym prawem

d. system prawa precedensowego – decyzje organów państwowych, które stały się obowiązującymi wzorcami rozstrzygania w podobnych sprawach

e. System prawa stanowionego – prawo stanowione przez upoważnione do tego organy państwowe

 

2. Normy prawne i przepisy prawne

a. norma prawna – reguła postępowania ustanowiona przez kompetentne organy władzy państwowej

b. przepis prawny – jednostka redakcyjna aktu prawnego wyodrębniona w formie artykułu lub paragrafu

c. budowa normy prawnej

– hipoteza – określa warunki normy prawnej i jej adresata

– dyspozycja – określa właściwy sposób zachowania się adresata w okolicznościach opisanych w hipotezie

– sankcja – określa negatywne następstwa, zagrażające adresatowi w przypadku niestosowania się do dyspozycji

 

3. Wykładnia prawa – określony sposób interpretacji przepisów prawnych

a. doktrynalna – naukowa, dokonywana przez przedstawicieli nauk prawniczych (tylko opiniotwórcza)

b. autentyczna – tworzona przez ten sam podmiot, który ustanowił daną normę prawną

c. operatywna – tworzona przez organy stosujące prawo (np. sądy)

3. Funkcje prawa

– stabilizująca –  polega na utrwalaniu obowiązującego ładu politycznego, społecznego i gospodarczego

– ochronna –  polega na prawnej ochronie istotnych ze społecznego punktu widzenia wartości 

– represyjna –  polega na wymierzaniu kary za popełnianie przestępstw

– wychowawcza –  polega na kształtowaniu społecznie pożądanych wzorców zachowań poprzez wskazywanie norm pozytywne oraz działania zabronionych

– kontrolna –  polega na poddawaniu ludzkich zachowań kontroli społecznej poprzez wskazywanie, jakie postępowanie jest zabronione, a jakie dozwolone

– dystrybutywna – prawo rozdziela w społeczeństwie dobra i obciążenia, które wynikają z funkcjonowania państwa, np. przez odpowiednie ustawodawstwo finansowe, podatkowe

– prewencyjna – polega na zapobieganiu negatywnym skutkom zachowań ludzkich oraz klęsk żywiołowych i postępu cywilizacyjnego

– resocjalizacyjna – polega na umożliwianiu powrotu do normalnego życia osobom, które naruszały zasady współżycia społecznego