7. 6. Przewrót majowy i jego następstwa
 

I. Sytuacja polityczna przed zamachem majowym

1. Wycofanie się  Józefa Piłsudskiego

z życia politycznego

2. Niestabilność systemu politycznego

3. Patologie życia politycznego:

– korupcja

– „partyjniactwo”

4. Pogorszenie sytuacji międzynarodowej:

a. wojna celna z Niemcami

b. negatywne skutki traktatu w Locarno

5. Problemy gospodarcze

a. inflacja

b. bezrobocie

 

II. Przebieg zamachu majowego

1. Utworzenie rządu Wincentego Witosa  (koalicja Chjeno-Piasta) – 10 V 1926 r.

2. Aktywizacja środowisk legionowych i mobilizacja oddziałów wiernych Józefowi Piłsudskiemu

3. 12 V 1926 r. – bezskuteczna próba nakłonienia prezydenta Stanisława Wojciechowskiego przez Józefa Piłsudskiego do zdymisjonowania rządu Wincentego Witosa

4. Walki na ulicach Warszawy (12-14 V 1926 r.)

a. poparcie dla zamachu ze strony Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) i Komunistycznej Partii Polski (KPP)

b. strajk kolejarzy uniemożliwił transport żołnierzy wiernych rządowi do Warszawy

c. w walkach zginęło 400 osób, a ponad 900 zostało rannych

 

III. Zmiany na najwyższych szczeblach władzy

1. 14 V 1926 r. – dymisja prezydenta Stanisława Wojciechowskiego i rządu Wincentego Witosa

2. 15 V 1926 r. – powołanie Kazimierza Bartla na stanowisko premiera rządu

3. 29 V 1926 r. wybór Ignacego Mościckiego na stanowisko prezydenta

(Józef Piłsudski odmówił przyjęcia funkcji prezydenta)

 

IV. Przemiany ustrojowe

2. Nowela sierpniowa – 2 VIII 1926 r.

a. ograniczenie uprawnień sejmu

b. wzmocnienie pozycji prezydenta

– prawo rozwiązania sejmu i senatu przed upływem kadencji

– prawo wydawania dekretów (rozporządzeń z mocą ustawy) w czasie gdy sejm nie obradował

3. Uchwalenie Konstytucji kwietniowej – 23 IV 1935 r.

a. wprowadzenie systemu rządów prezydenckich

IV. Rządy autorytarne Józefa Piłsudskiego (autorytaryzm)

 

1. Sanacja – program reform, traktowanych jako plan uzdrowienia moralnego życia społecznego w Polsce

2. Rządy autorytarne

3. Charakter rządów Józefa Piłsudskiego

a. Piłsudski sprawował władzę za pośrednictwem zaufanych ludzi piastujących najwyższe stanowiska

b. Piłsudski w latach 1926-1935 pełnił funkcje:

– dwukrotnie premiera rządu

– ministra spraw wojskowych

– Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych

4. Utworzenie Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR) – Walery Sławek – 1928 r.

 

V. Walka z opozycją

1. Formy walki politycznej                                  

a. działalność Centrolewu (1928-1930 r.)

– sojusz partii ludowych i lewicowych

– Kongres Obrony Prawa i Wolności Ludu w Krakowie – 29 czerwca 1930 r.

b. osadzenie  przywódców opozycji  (m. in. Wincentego Witosa i Wojciecha Korfantego ) w twierdzy brzeskiej

c. rozwiązanie sejmu przez prezydenta Ignacego Mościckiego

2. Wybory brzeskie – 23 XI 1930 r.

a. łamanie prawa wyborczego przez stronę rządową

b. zwycięstwo wyborcze Bezpartyjnego Bloku Wspierania Rządu

3. Represje wobec działaczy opozycyjnych

a. proces brzeski

– wyroki więzienia dla jedenastu działaczy opozycyjnych

– emigracja Wincentego Witosa i Wojciecha Korfantego

b. utworzenie obozu dla więźniów politycznych w Berezie Kartuskiej

  

VI Konstytucja kwietniowa

1. Uchwalenie konstytucji w 23 kwietnia 1935 r.

2. Konstytucja kwietniowa sankcjonowała autorytarnej dyktatury

3. Zmiany w systemie władz

a. prezydent

- odpowiedzialny "wobec Boga i historii"

- prawo rozwiązania sejmu i senatu

- prawo veta wobec ustaw sejmu

- pospisywał ustawy i miał prawo wydawania dekretów

- mianował premiera i ministrów

- mianował 1/3 senatorów

- miał prawo wyznaczyć swojego następcę na czas wojny

b. rząd

- odpowiedzialny przed prezydentem

c. sejm

- czynne prawo wyborcze od 24 lat, a bierne od 30 lat

- wybory czteroprzymiotnikowe - bez zasady proporcjonalności

d. senat

- 1/3 składy powoływana przez prezydenta, a 2/3  w wyborach

- wybory nie były powszechne - prawo wyborcze przysługiwało tzw. elicie

4. Ograniczenie praw obywatelskich - "granicą wolności dobro powszechne"

 

VII. Rządy sanacji po śmierci Józefa Piłsudskiego

1. Śmierć Józefa Piłsudskiego – 12 V 1935 r.

2. Tzw. dekompozycja obozu sanacyjnego – powstanie trzech rywalizujących ugrupowań sanacyjnych:

a. grupa zamkowa – liderem prezydent Ignacy Mościcki

b. grupa wojskowa – marszałek Edward Rydz Śmigły  (Generalny Inspektor Sił Zbrojnych)

c. grupa ministra spraw zagranicznych – Józefa Becka

3. Rozwiązanie Bezpartyjnego Bloku Wspierania Rządu

4. Utworzenie sanacyjnego Obozu Zjednoczenia Narodowego (OZN – „Ozon”)