1. 4. Ideologie pierwszej połowy XIX w.
I. Liberalizm
1. Liberalizm jako doktryna filozoficzna i ekonomiczno-polityczna wykształcił się w XVIII w. w kręgu
2. Czołowi przedstawiciele
a. John Stuard Mill
b. Alexis de Tocqueville
c. Benjamin Constant
3. Główne hasła programowe liberalizmu:
a. postulat respektowania podstawowych praw i wolności
– wolności osobistej
– wolności słowa
– wolności religijnej
– równości wobec prawa
b. uznanie własności prywatnej za naturalny wyraz wolności osobistej człowieka oraz źródło inicjatywy i wolnej konkurencji
c. liberalizm akcentuje indywidualizm jednostki
d. zewnętrznego i porządku wewnętrznego („państwo to stróż nocny”)
4. Liberalizm negował:
a. monarchię absolutną i feudalny ustrój państwa
b. socjalizm i rewolucję
5. Liberałowie postulowali zniesienie nierówności stanowej, ale akceptowali nierówności ekonomiczne – uzależnianie praw wyborczych od cenzusu ekonomicznego
6. Liberalizm ekonomiczny leseferyzm – (pozwólcie czynić) – postulat ograniczenia roli państwa do zapewnienia bezpieczeństwa
a. twórcą Adam Smith
b. kluczowe hasła programowe:
– postulat swobodnej działalności gospodarczej
– gwarancja nienaruszalności własności prywatnej
II. Konserwatyzm
1. Konserwatyzm – ideologia społeczno-polityczna uznająca za naczelne dobro „stary porządek” społeczno-polityczny i cały związany z nim system wartości.
2. Czołowi przedstawiciele:
a. Edmund Burke – Rozważania o rewolucji we Francji
b. Joseph de Maistre
c. François- René de Chateaubriand – wydawca pisma “Conservateur”
3. Konserwatyzm uznawał:
a. władzę absolutną monarchii
b. system stanowy
c. nierówności jako naturalne i ustanowione przez Boga
d. świętość rodziny
e. w gospodarce – własność prywatną
d. szczególną rolę tradycji oraz religii i Kościoła w życiu społecznym
4. Konserwatyzm negował:
a. liberalizm
b. radykalne ruchy społeczne
III Narodziny ruchu robotniczego w Anglii
1. Luddyzm
a. działalność Nedda Ludda
b. niszczenie maszyn
2. Początki związków zawodowych
3. Czartyzm
a. pierwszy masowy ruch robotników angielskich w latach 1836-1848
b. program sformułowany w karcie praw ludu (People's Charter)
c. postulaty:
– praw wyborczych dla robotników
– dostępu do funkcji poselskich dla osób niezamożnych
d. działalność polegająca na zbieraniu podpisów pod petycjami do parlamentu
e. utworzenie Ogólnokrajowego Stowarzyszenia Czartystów – 1840 r.
III. Socjalizm utopijny
1. Socjalizm utopijny – termin wprowadzony przez Karola Marksa i Fryderyka Engelsa dla określenia nierealnych (utopijnych) koncepcji przebudowy społeczeństwa.
2. Nazwa nawiązuje do dzieła Tomasza Morusa (1478-1535 r.) – Utopia
3. Czołowi przedstawiciele socjalizmu utopijnego
a. Claude Sain-Simon (1760-1825)
– projektował powstanie społeczeństwa industrialistów
– domagał się uspołecznienia środków produkcji
– był przeciwnikiem zarówno anarchii kapitalistycznej jak i walki klasowej i rewolucji
b. Charles Fourier (1772-1837 r.)
– postulował zakładanie falansterów – organizacji spółdzielczych opartych na wspólnej pracy
– proponował dzielić wytworzony produkt wg pracy, kapitału i talentu
c. Robert Owen (1771-1852 r.)
– walczył o ustawodawstwo fabryczne
– był zwolennikiem uspołecznienia środków produkcji
– prowadził w swojej fabryce eksperymenty w zakresie pracy i płacy
– był jednym z twórców ruchu syndykalistycznego
– w Stanach Zjednoczonych stworzył osadę spółdzielczą, która jednak zbankrutowała
IV. Początki komunizmu
1. Czołowi teoretycy:
a. Karol Marks (1818-1883 r.)
b. Fryderyk Engels (1820-1895 r.)
2. Marksiści – zwolennicy – poglądów Marksa
3. Program został zawarty w „Manifeście komunistycznym” (1848 r.)
4. Główne cechy charakterystyczne marksizmu
a. całkowita równość socjalna wszystkich ludzi
b. program budowy społeczeństwa bezklasowego, opartego na społecznej własności środków produkcji i równym podziale dóbr
c. proletariat (robotnicy) wiodącą klasą społeczną