4. 3. Powstanie nowoczesnych partii politycznych na ziemiach polskich

 

I. Charakter masowych partii politycznych

1. Cechy formalne partii politycznych

a. statut – zawierał zbiór zasad funkcjonowania

b. program polityczny – deklaracja celów oraz sposobów ich osiągania

c. struktura organizacyjna

d. zasady członkostwa

2. Cechy specyficzne polskich partii politycznych

a. duże znaczenie kwestii niepodległości w ich programach politycznych

b. w zaborze rosyjskim – działalność konspiracyjna

 

II. Ruch narodowy

1. Powstanie Ligi Polskiej – 1887 r.

a. powstała w Szwajcarii

b. główni działacze:

– Zygmunt Miłkowski (Teodor Jeż)

– Ludwik Michalski

c. włączenie do Ligii Polskiej Związku Młodzieży Polskiej „Zet”

– trójzaborowa organizacja młodzieżowa wzorowana na wolnomularstwie narodowym

– głównym działaczem Zygmunt Balicki

2. Utworzenie Ligi Narodowej 

a. powstała w 1893 r. w wyniku przekształcenia Ligi Polskiej

b. czołowi działacze:

– Roman Dmowski

– Zygmunt Balicki

– Jan Ludwik Popławski

c. Liga Narodowa działała najpierw w Warszawie, a od 1894 r. we Lwowie

3. Powstanie Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego (SND) – 1897 r.

a. powstało z przekształcenia Ligi Narodowej

b. miało charakter trójzaborowej organizacji masowej

c. program narodowej demokracji

– kształtowanie nowoczesnego narodu polskiego

– hasło solidaryzmu narodowego

– hasło poszanowania prawa

– w dalszej perspektywie walka o niepodległość

– odrzucenie walki klasowej

d. działalność endecji

– utworzenie Towarzystwa Oświaty Narodowej (TON)

– duże wpływy w zaborze pruskim – Wojciech Korfanty, Marian Seyda

 

III. Początki ruchu robotniczego na ziemiach polskich

1. Narodziny ruchu socjalistycznego

a. udział Polaków w organizacjach rosyjskich

– narodnicy

– Ziemla i Wola

– zamach na cara Aleksandra II  (1881 r.) – Ignacy Hryniewiecki

b. powstanie Socjalno-Rewolucyjnej Partii „Proletariat” – Wielki Proletariat – 1882 r.

– Ludwik Waryński

– program nawiązywał do marksizmu

c. powstanie II Proletariatu – 1888 r.

– Ludwik Kulczycki

d. powstanie Związku Robotników Polskich – 1889 r.

– Julian Marchlewski

– zakładanie kas oporu

– organizacja strajków

2. Powstanie Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich – 1892 r.

a. organizacja została utworzona podczas tzw. zjazdu paryskiego

b. uchwalenie Szkicu programu Polskiej Partii Socjalistycznej (tzw. program paryski)

3. Utworzenie Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) – 1893 r.

a. działała w Królestwie Polskim

b. główni działacze:

– Stanisław Mendelson

– Józef Piłsudski

– Ludwik Kulczycki

– Bolesław Drobner

c. utworzenie Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego (PPSD)

– założycielem i przywódcą Ignacy Daszyński

– działała w Galicji

4. Powstanie Socjaldemokracji Królestwa Polskiego (SDKP) – 1893 r.

a. została założona przez działaczy nieuznających programu paryskiego

b. główni działacze

– Julian Marchlewski

– Róża Luksemburg

– Adolf Warski

c. główne punkty programu

– hasło walki klasowej

– rezygnacja z walki o niepodległość – uznanie jej za szkodliwą dla międzynarodowego ruchu robotniczego

– przekonanie, że zwycięstwo międzynarodowej rewolucji zlikwiduje wszelkie formy niewoli i problem granic między narodami

d. przekształcenie się w Socjaldemokrację Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL) – 1900 r.

 

IV. Ruch ludowy

1. Prekursorzy ruchu ludowego w Galicji

a. ksiądz Stanisław Stojałowski

– wydawca pism: „Wieniec” i „Pszczółka”

– propagował oświatę, czytelnictwo

– propagował kółka rolnicze

– założył Stronnictwo Chrześcijańsko-Ludowe – 1896 r.

– poseł do parlamentu i Sejmu Krajowego

b. Bolesław Wysłouch

– wydawcy czasopisma „Przyjaciel Ludu”

– założenie Towarzystwa Przyjaciół Oświaty

2. Powstanie Stronnictwa Ludowego – 1895 r.

a. powstała w Rzeszowie

b. czołowi działacze:

– Jan Stapiński

– Jakub Bojko

c. wprowadziła swoich przedstawicieli do Sejmu Krajowego

d. program:

– reformy administracyjne

– postulat powszechnej opieki społecznej i oświaty

– postulat powszechnego prawa wyborczego (zniesienie systemu kurialnego)

3. Powstanie Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL) – 1903 r.

a. powstało z przekształcenia Stronnictwa Ludowego

b. program:

– żądanie parcelacji ziemi dworskiej

– wysunięcie haseł niepodległościowych

4. Podział Polskiego Stronnictwa Ludowego – 1913 r.

a. Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast” (PSL-„Piast”)

– Wincenty Witos

– Jakub Bojko

– współpraca z narodową demokracją

– hasło solidaryzmu społecznego

– dążenie do niepodległości w drodze stopniowej autonomii

b. Polskie Stronnictwo Ludowe „Lewica” (PSL-„Lewica”)

– Jan Stapiński

– współpraca z socjalistami

– postulaty radykalnych zmian społecznych

5. Ruch ludowy w Królestwie Polskim

a. Polski Związek Ludowy

b. redakcja tygodnika „Zaranie” – ruch zaraniarski