7. 4. Organizacja Narodów Zjednoczonych
I. Geneza i powstanie Organizacji Narodów Zjednoczonych
1. Działalność Ligi Narodów
2. Karta Atlantycka – została podpisana 14 sierpnia 1941 r. przez prezydenta Franklina Delano i Winstona Churchilla
3. Deklaracja Narodów Zjednoczonych – podpisana 1 stycznia 1942 r. przez 26 państw
4. Konferencja w San Francisco – 25 IV-26 VI 1945 r.
a. podpisanie Karty Narodów Zjednoczonych
b. początek działalności Organizacji Narodów Zjednoczonych – 24 X 1945 r.
5. Główne cele ONZ
a. dążenie do zapewnienia pokoju i bezpieczeństwa na świecie
b. zapobieganie wojnom i naruszeń pokoju
c. rozwijanie współpracy międzynarodowej
d. ochrona praw i godności człowieka
e. wspieranie rozwoju społeczno-gospodarczego wszystkich państw i narodów
6. Zasady działania ONZ
a. suwerenna równość wszystkich członków
b. wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych
c. pokojowe rozstrzyganie sporów
d. wspieranie ONZ w każdej akcji podjętej zgodnie z Kartą ONZ, jako środka zapobiegawczego lub przymusu
e. wpływanie na państwa nienależące do ONZ, aby postępowały zgodnie z jej zasadami w stopniu niezbędnym do utrzymania pokoju
f. nieingerowanie ONZ w sprawy należące do kompetencji wewnętrznej państw
II. Organy ONZ
1. Zgromadzenie Ogólne
a. organ plenarny złożony z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich
b. zbiera się raz w roku na sesji zwyczajnej; może zostać zwołane na sesję nadzwyczajną
c. kompetencje
– decyduje o przyjęciu bądź wykluczeniu
– wybiera Sekretarza Generalnego
– wybiera członków niestałych Rady Bezpieczeństwa oraz członków innych organów
– bada i zatwierdza budżet ONZ
– inicjuje badania oraz wydaje zalecenia w sprawach rozwoju współpracy międzynarodowej, popierania rozwoju prawa międzynarodowego, przestrzegania praw człowieka
– popiera międzynarodową współpracę we wszystkich dziedzinach objętych działalnością ONZ
– analizuje sprawozdania składane przez inne organy ONZ
2. Rada Bezpieczeństwa ONZ
a. skład:
– członkowie stali (Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Rosja, Chiny i Francja) – prawo veta
– 10 członków niestałych wybieranych prze Zgromadzenie Ogólne ONZ
b. działalność i kompetencje
– działa nieprzerwanie
– rozstrzyganie sporów i innych sytuacji zagrażających pokojowi
– podejmowanie akcji w razie zagrożenia pokoju oraz decyzji o zastosowaniu sankcji
– opracowanie planów ograniczenia zbrojeń
– wybór sędziów Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości
3. Sekretariat
a. organizuje pracę organów ONZ
b. wykonuje uchwały
c. na czele Sekretariatu stoi Sekretarz Generalny, który:
– wybierany jest na 5-letnią kadencję przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa
– zarządza Sekretariatem
– reprezentuje ONZ w stosunkach z państwami i organizacjami
– koordynuje działalność systemu ONZ
– odpowiada za utrzymanie stałych kontaktów z państwami członkowskimi
– pośredniczy w sporach międzynarodowych
– sprawuje nadzór nad przestrzeganiem praw człowieka
– sprawuje nadzór nad akcjami humanitarnymi
4. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości
a. składa się z 15 sędziów wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne i Radę Bezpieczeństwa na 9-letnią kadencję
b. siedziba MTS znajduje się w Hadze
c. zadania:
– rozstrzyganie sporów międzynarodowych
– wydawania opinii prawnych na zlecenie Zgromadzenia Ogólnego lub Rady Bezpieczeństwa
5. Rada Gospodarcza i Społeczna
a. skład – 54 państwa wybierane przez Zgromadzenie Ogólne na 3-letnią kadencję
b. zadania
– rozwiązywanie problemów społecznych i gospodarczych
– współpraca z organizacjami wyspecjalizowanymi ONZ
6. Rada Powiernicza
a. składa się z 5 stałych członków Rady Bezpieczeństwa
b. zadaniem RP jest zarządzanie obszarami powierniczymi – działalność zawieszona
III. Organizacje wyspecjalizowane ONZ
1. Organizacje wyspecjalizowane ONZ to niezależne organizacje, które są związane z ONZ specjalnymi umowami
2. Najważniejsze organizacje Wyspecjalizowane ONZ:
a. Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO) – działalność na rzecz poprawy warunków pracy
b. Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FA)
c. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)
d. Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO)
e. Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO)
f. Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF)
g. Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (IBRD)
h. Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (IAEA)
i. Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego (UNIDO)
j. Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom (UNICEF)