Projekt reform Stanisława Szczuki
1. Królewszczyzny wszelkie, z wyjątkiem starostw sądowych, dóbr stołu królewskiego i wszelkich innych uprzywilejowanych lub zasiedzeniem emfiteutycznym obciążonych (które by wyjątkowo prawom z dawna nabytym i nadal podlegać miały), we wszystkich prowincjach, województwach, ziemiach i powiatach Korony i W. Księstwa Litewskiego obrócone być mają na dochód Rzeczypospolitej. (…) płace wojsku według rozkładu na sejmach walnych ustanowionego rozpłacać; (…)
2. Toż samo rozporządzenie zastosowanym być ma i do dóbr duchownych, którzy nie mając powodu do oglądania się na żadne potomstwo względem matki-ojczyzny wieczyste mają przykazane zobowiązanie.
3. Podatki te z dóbr szlacheckich dziedzicznych za przyzwoleniem posłów uchwalane, nie ustające ani na czas wojny, ani na czas pokoju, prawem wieczystym i nienaruszalnym na sejmie raz na zawsze mają być ustanowione; które to podatki wraz z innymi dochodami z dóbr królewskich i duchownych, z kwart, z hibern etc., etc. u komisarzy skarbowych wyżej pomienionych wnoszone i przez nich rozchodowane być mają pod grozą przymusu siły i surowością wyżej nadmienioną (…)
5. Wojsko tak z Korony, jak z W.Ks. Litewskiego ograniczonym co do liczby być ma, a mianowicie piechoty 18 000 i tyleż jazdy w amunicyję i wszelkie przybory wojenne porządnie zaopatrzone; obmyślając i z wszelką usilnością przestrzegając przede wszystkim husarzy uzbrojenia, które by po wszystkie czasy królestwa za nie ustającymi nigdy, ma się rozumieć, zasługami służyło ćwiczone w polskim języku do komendy i rozkazów oficera ze szlachty i u granic ojczyzny, gdzieby wojna wybuchła, bez czynienia ludziom żadnej uciążliwości obozowało. Wodzowie przez królów obierani być mają z władzą do trzech lat tylko trwać mająca i żadnych innych służb ani urzędów publicznych, zarówno jak żaden inny żołnierz, piastować nie będą mogli. A jeśli sprawę dzielnie poprowadzą, na wstawienie się sejmu królowie dowództwo przedłużyć im będą mogli (…)
Stanisław Szczuka, Exlipsis Poloniae orbi publico demonstrata [Zaćmienie Polski ukazane światu]
Za: Rzeczpospolita w dobie upadku 1700-1740. Wybór źródeł, opracował i wstępem poprzedził Józef Gierowski, Wrocław 1955, str. 242-246
A. Przedstaw główne źródła dochodów skarbu państwa.
B. Oceń proponowane zmiany w zakresie obronności.