Traktat rosyjsko-pruski z 21 sierpnia 1726 roku (fragment)

W imię świętej i niepodzielnej Trójcy. Niech będzie niniejszym wiadomo wszystkim. Między zmarłym Najjaśniejszym i suwerennym władcą i panem Piotrem I, imperatorem i absolutnym władcą Wszechrosji itd., itd., a Najjaśniejszym i suwerennym władcą i panem Fryderykiem Wilhelmem, królem pruskim i elektorem brandenburskim itd., itd., utrzymywana była ścisła wzajemna przyjaźń i porozumienie.

1. artykuł tajny.

Stwierdziwszy [...], że w Polsce istotnie podejmowane są starania o to, by po śmierci księcia Ferdynanda Kurlandzkiego przyłączyć to sąsiedzkie księstwo do Rzeczypospolitej i  podzielić je na województwa, a JCWM i JKM Pruski nie mogą pozwolić na tę szkodliwą odmianę w Księstwie Kurlandzkim [...], dlatego obaj władcy wzajemnie sobie przyrzekli, że w wypadku ponowienia takich kroków będą się wszelkimi sposobami temu przeciwstawiać i w razie potrzeby wezmą stany kurlandzkie w obronę, i udzielą im wsparcia przeciw takiemu ewidentnemu gwałtowi wobec ich formy rządu. [...] Po to jednak, aby te ustalenia obu stron nie spowodowały w Polsce jakichś kroków, artykuł ten winien być całkowicie utajniony, choć ma taką moc, jak gdyby znajdował się w zawartym dziś układzie w tekście głównym. [...]

3. artykuł tajny.

Ponieważ najważniejsze interesy JCWM i JKM Pruskiego wymagają, by zwracali oni szczególną uwagę na sąsiednią Rzeczpospolitą Polską, to jest wolą obu władców szczególne staranie o to, by wymieniona korona i republika pozostawała przy swych dawnych rozwiązaniach ustrojowych, wolnościach, przywilejach i  prawach, i  aby to wszystko, co by temu było przeciwne, zawczasu zostało zauważone, i by temu zawczasu zapobiec. I jeśli kiedyś za Bożą wolą dojdzie do elekcji nowego króla, to oboje władcy zdecydowani są nie tylko wówczas, ale odtąd stale porozumiewać się w tej kwestii i ustalać swe kroki w sprawie tego, by na polski tron wprowadzony został taki władca, który by nie był niebezpieczny zarówno dla polskich wolności, jak i dla sąsiadów, i wobec którego można by żywić nadzieję, że będzie się trzymał starych i nowych traktatów z państwem rosyjskim oraz domem brandenburskim, i będzie z nimi pozostawał w dobrej przyjaźni i stosunkach dobrosąsiedzkich. A ponieważ dla osiągnięcia tego celu ważne jest przede wszystkim zabezpieczenie tego, by przy tej nowej elekcji naród ten mógł w pełni utrzymać swą wolność i wedle niej postępować, by nikt temu nie położył ani prawnej przeszkody, ani przeciw temu nie użył przymusu, to oboje władcy są zdecydowani sprzeciwiać się temu wszystkimi swymi siłami, jak również porozumiewać się odtąd w  tej sprawie z  polskimi możnymi, aby także za życia obecnego króla polskiego nie doszło do abdykacji na niczyją rzecz i do nowej elekcji. W tej sprawie JCWM i JKM Pruski są zdecydowani szczerze się z sobą porozumiewać, zwłaszcza w czasie polskich sejmów i senatus consiliów, a także poinstruować odpowiednio swych dyplomatów, by się ze sobą porozumiewali i zajmowali jednakowe stanowisko.

przeł. Zofia Zielińska

Za: Teksty źródłowe z historii Polski dla uczniów szkół średnich, t. II Wiek XVIII, oprac. Z. Zielińska, Stowarzyszenie Polska Jest Najważniejsza, Warszawa 2015, s. 41–47

A. Oceń, w jaki sposób cytowany układ wpływał na międzynarodowej położenie Polski.

B. Wyjaśnij, jakie były następstwa przyjęcia zawarcia cytowanego układu dla wewnętrznej sytuacji Polski.

C. Jakie cele przyświecały władcom, którzy podpisali cytowany traktat?