Pokój westfalski

Artykuł VIII

By zaś zapobiec powstaniu w państwie sporów w przyszłości, wszyscy i każdy z osobna elektorowie, książęta i stany Cesarstwa Rzymskiego na mocy niniejszego traktatu winni być tak ustaleni i utwierdzeni w swoich dawnych prawach, prerogatywach, wolnościach, przywilejach, w wolnym wykonywaniu praw zwierzchnich, zarówno w sprawach kościelnych, jak i świeckich, we włościach, regaliach i w posiadaniu tego wszystkiego, by w samej rzeczy nikt nie mógł ani nie śmiał ich niepokoić pod żadnym pretekstem.

2. Winni oni korzystać bez przeszkody z prawa głosowania we wszystkich obradach nad sprawami Rzeszy, zwłaszcza gdy trzeba będzie stanowić lub objaśniać ustawy, zadecydować o wojnie, nałożyć podatki, uchwalić pobór lub kwaterunek żołnierzy, zbudować w ogólnym interesie nowe twierdze w obrębie terytoriów stanowych, względnie stare wzmocnić załogą, zawrzeć pokój lub przymierze oraz załatwić inne tego rodzaju sprawy. Żadna z tych spraw ani żadna podobna nie może być załatwiona ani przyjęta, jak tylko na drodze walnego głosowania i zgody wszystkich stanów Rzeszy w Sejmie. Osobliwe zaś poszczególnym stanom winno przysługiwać wieczyście wolne prawo zawiera­nia przymierzy między sobą i zagranicą dla własnej obrony i bezpieczeństwa; w ten sposób mianowicie, by tego rodzaju przymierza nie były zwrócone przeciw cesarzowi, Rzeszy i jej ogólnemu pokojowi ani też zwłaszcza przeciw­ko niniejszemu traktatowi i by nie naruszały w niczym przysięgi, jaka obowią­zuje każdego wobec cesarza i Rzeszy.

3. Sejmy Rzeszy zaś winny odbywać się: w sześć miesięcy od daty ratyfika­cji pokoju, potem zaś, ilekroć tego będzie wymagać ogólna potrzeba lub korzyść. Na najbliższym sejmie należy przede wszystkim naprawić uchybie­nia dawnych sejmów, naradzić się i podjąć uchwały za wspólną zgodą sta­nów w sprawie ułożenia zasad obioru królów rzymskich i stałej kapitulacji wyborczej cesarza, w sprawie sposobu postępowania, jaki należy zachować przy ogłaszaniu tego lub innego stanu jako stanu Rzeszy na miejsce dawnego sposobu opisanego inaczej w ustawach Rzeszy, w sprawie przywrócenia okrę­gów, wznowienia matrykuły Rzeszy, zniesienia egzempcji stanowych, obniże­nia i ulg w podatkach Rzeszy, w sprawie reformy policji i wymiaru sprawiedli­wości, taksy opłat w Sądzie Kamery, w sprawie prawidłowego kreowania i na pożytek państwa zwyczajnych posłów; w sprawie przepisowych funkcyj dyrek­torów w urzędach kolegialnych Rzeszy i w innych podobnych sprawach, których tu nie można było załatwić.

4. Wolnym miastom Rzeszy przysługuje na równi z innymi stanami Rzeszy decydujący głos zarówno na walnych, jak i partykularnych sejmach; winny one zachować w pełni i nietknięte regalia, podatki roczne, przychody, wolności, przywileje dające im prawo konfiskowania i zbierania podatków i związane z tym korzyści oraz inne prawa uzyskane legalnie od cesarza i Rzeszy lub nabyte przez długoletnie używanie przed tą zawieruchą, a następnie posiadane i wykonywane wraz z wszelkiego rodzaju sądownictwem w obrębie murów i na terytorium [należącym do miasta]; przy tym znosi się, unieważnia i zabrania na przyszłość tego wszystkiego, co na drodze represji, aresztów, zamknięcia dróg i innych aktów przesądzających, czy to podczas wojny pod jakimkolwiek pretekstem wyrosło jako przeciwieństwo i siłą własną aż dotąd zagrażało, czy to następnie mogło wyrosnąć i zagrażać skoro zabrakło sprawiedliwego porządku prawa i egzekucji. Zresztą wszystkie chwalebne zwyczaje oraz ustawy i prawa zasadnicze Świętego Cesarstwa Rzymskiego winny być prze­strzegane w przyszłości skrupulatnie po usunięciu wszystkich nieporządków, które wkradły się na skutek zła wojennych czasów.

Historia państwa i prawa. Wybór tekstów źródłowych. Zebrali i opracowali: A. Gulczyński, B. Lesiński, J. Walachowicz, J. Wiewiorski,  Poznań 1995, str. 49-50

1. Jaki to rodzaj źródła historycznego?

2. Określ zakres kompetencji Sejmu Rzeszy.

3. W jaki sposób traktat westfalski zabezpieczał porządek wewnętrzny w Rzeszy?

4. Wyjaśnij pojęcie użyte w tekście pojęcie – egzempcja.

5. W jaki sposób traktat westfalski wpłynął na położenie miast?

6. Traktat westfalski wzmacniał czy osłabiał pozycję cesarza? Uzasadnij swoją odpowiedź.