Ustanowienie protektoratu w Anglii
Instrument rządowy (16 XII 1653)
I. Najwyższa władza prawodawcza Rzpltej Anglii, Szkocji i Irlandii oraz dominiów do niej należących spoczywa w ręku jednej osoby oraz narodu, zgromadzonego w parlamencie. Tytuł tej osoby brzmieć będzie Lord Protektor Rzpltej Anglii, Szkocji i Irlandii.
II. Wykonywanie najwyższej władzy i zarząd nad wymienionymi krajami i dominiami oraz zamieszkującym je ludem należeć będzie do Lorda Protektora w otoczeniu rady, w skład której wchodzić będzie najwyżej 21, najmniej zaś 13 członków.
III. Wszelkie pisma, akta sądowe, zlecenia, patenty, zezwolenia i inne, wychodzące obecnie w imieniu obrońców wolności Anglii, a na mocy władzy parlamentu, wychodzić będą w imieniu Lorda Protektora, który w przyszłości rozdawać będzie wszelkie urzędy i godności w tych trzech narodach. Będzie on posiadał prawo łaski (z wyjątkiem wypadków morderstwa i zdrady) oraz obracania wszelkich grzywien i konfiskat na publiczny użytek, jako też będzie zarządzał wszystkimi sprawami rzeczonych krajów i dominiów, zasięgając zdania swej rady i zgodnie z jej wnioskami i ustawami.
IV. W czasie sesji parlamentu Lord Protektor rozporządza i rozkazuje siłom morskim i lądowym dla zachowania pokoju i dobra trzech narodów za jego zgodą; w przerwach między obradami parlamentu za zdaniem i zgodą większości członków rady.
V. Lord Protektor zgodnie ze zdaniem członków rady posiadać będzie kierownictwo we wszystkich sprawach, dotyczących nawiązywania i utrzymywania dobrych stosunków z obcymi królami, książętami i państwami, jak również za zgodą większości członków rady rozstrzyga o wojnie i pokoju. (…)
VII. Parlament, mający się wkrótce zebrać, ani też żaden następny, nie mogą być odroczone, przedłużone, ani rozwiązane bez własnej zgody w przeciągu 5 miesięcy, licząc od dnia pierwszego posiedzenia. (...)
XXXIII. Oliver Cromwell, naczelny wódz sił zbrojnych Anglii, Szkocji i Irlandii, zostaje ogłoszony Lordem Protektorem Rzpltej i dominiów do niej należących na czas swego życia.
Wiek XVI-XVIII w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów. Oprac. Melania Sobańska-Bondaruk, Stanisław Bogusław Lenard, Warszawa 1999, str. 304-305
A. Na podstawie źródła i wiedzy pozaźródłowej porównaj zakres władzy Lorda Protektora z władzą monarszą w Anglii przedrewolucyjnej.
B. Wymień organy władzy ograniczające władzę Lorda Protektora.
C. Przedstaw funkcje ustanowionej na mocy cytowanego dokumentu rady.