Konflikt króla z Długim Parlamentem

Parlament zebrał się w oznaczonym dniu [3 XI 1640], wiedząc zaś dobrze, iż król zwołał go jedynie dlatego, że nie mógł postąpić inaczej, postanowił skorzystać z tej sposobności, by wyzwolić naród spod jarzma uciążliwych podatków jakie nań zwalono, oraz pokarać sprawców ostatnich zamieszek. Mając takie cele przed oczyma, wypowiedział się najpierw przeciwko monopolom i usunął z Izby tych, którzy zaproponowali ich usta­nowienie. Ogłosił za niesprawiedliwe i sprzeczne z prawami królestwa orzeczenie sędziów, którzy wypowiedzieli się za prawomocnością opłat, pobieranych od okrętów i skazał ich na grzywny i więzienie. By zaś nikt z tych, którzy zdradzili interesa napadu, nie uniknął zasłużonej kary za zbrodnie, wydał stosowne rozkazy strzeżenia czujnie wszystkich portów morskich i badania wyjeżdżających podróżnych.

Dokonawszy tego, parlament oskarżył strażnika pieczęci lorda Fincha, hr. Strafforda i arcybiskupia kantuaryjskiego Landa o zdradę stanu, popeł­nioną przez próbę obalania praw i wprowadzenia władzy samowolnej i tyrańskiej. Następnie postanowiono opłacić dwie armie, angielską i szkocką, do końca maja 1641 i dostarczyć ks. palatynowi pomocy w lu­dziach i (pieniądzach, w celu przywrócenia mu jego państwa. Parlament ujrzał się ujrzał się obarczonym dwóch armii, ludzie zaś, od których można było pożyczyć niezbędne sumy, wzbraniali się dać zaliczkę z powodu braku gwarancji, obawiając się, że parlament zostanie nagle rozwiązany, jak to się często zdarzało, żądali przeto uchwalenia aktu stanowiącego, że Parlament ten nie będzie mógł być rozwiązanym, jak tylko na mocy wła­snej uchwały. Uchwalano takie prawo, na które król udzielił swej zgody. Ukazał się inny jeszcze akt, stanowiący, że stosownie do starodawnych praw fundamentalnych królestwa, parlament będzie się zbierał co roku; jeśli miną trzy lata baz zwołania parlamentu, kanclerz lub strażnik wiel­kiej pieczęci będą obowiązani zwołać go pismami, których brzmienie zostało ustanowione w akcie; jeśli tego nie uczynią, ogłosi się ich za to winnymi zdrady stanu. (…)

Następnie przystąpił parlament do regulowania nadużyć wprowadzonych w poprzednich latach. Zniósł Izbę Gwieździstą, Trybunał Wysokiej Komisji, Trybunał Honorowy i kilka innych podobnych trybunałów, oraz ograniczył władzę Tajnej Rady. (…)

W oznaczonym dniu rozpoczął się proces hr. Strafforda. Został on postawiony przed Izbę Lordów, gdzie wniesiono przeciw niemu akt oskarżenia, podtrzymywany przez wyznaczonych w tym celu członków Izby Gmin, Główne punkta oskarżenia brzmiały: że rządził Irlandią w sposób samowolny, że zatrzymywał dochody Korony, nie zdając z tego sprawy; że ośmielał postępy religii rzymskiej, że przykładał rękę do wzniecenia niesnasków i sporów pomiędzy Anglią a Szkocją, że starał się wzbudzić podej­rzliwość i niechęć króla przeciw parlamentowi, że wreszcie był autorem tej rady: ponieważ parlament odmówił królowi żądanych zasiłków, przeto królowi przysługuje prawo ściągnąć je w sposób, jaki uzna za najwłaściwszy, w tym zaś celu może się posłużyć armią, którą ma w Irlandii. (…)

Izba Gmin uchwaliła wniosek, potępiający hrabiego i wysłała go do Izby wyższej, gdzie również przeszedł. Jednakowoż król, nie będąc przeświad­czonym o słuszności wyroku, zasięgnął zdania swej Tajnej Rady, kilku sędziów i czterech biskupów. Wszyscy z wyjątkiem jednego radzili mu rzucić Jonasza w głąb morza, by uśmierzyć burzę. Na skutek tego król rozkazał hr. D’Arundel, lordowi-strażnikowi pieczęci prywatnej i dwom innym podpisać rozkaz egzekucji, co też uczynili. 22 maja 1641 r. zgodnie z wyrokiem ścięto hr. Strafforda.

Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 16: Pierwsze rewolucje burżuazyjne w Europie, oprac. Zofia Libiszowska, Warszawa 1960, str. 8-10

A. Wymień cele, jakie postawił przed sobą parlament.

B. Wyjaśnij pojęcie – monopol.

C. Jakie zarzuty postawione zostały dostojnikom państwowym?

D. Korzystając z wiedzy pozaźródłowej ustal kim był wspomniany w tekście ks. palatyn.

E. Wymień uchwały parlamentu, które wzmacniały jego znaczenie i siłę polityczną.

F. Dokonaj analizy zarzutów postawionych Straffordowi. Które z nich dotyczyły działalności na rzecz władzy absolutnej. Uzasadnij swój wybór.