Sejmiki szlacheckie w świetle relacji sekretarza Jerzego Lubomirskiego – Sebastiana Cefali
Król, naradziwszy się z ministrami, rozsyła uniwersały, w których przekłada potrzeby Rzplitej, proponuje o czym mają radzić i naznacza dzień zebrania się sejmu. Uniwersały ogłaszają się w grodzie każdego powiatu i ziemi. W dniu wyznaczonym szlachta posiadająca dobra ziemskie zjeżdża się do miasta wskazanego prawem i sejmikuje w kościele, gdzie posłaniec królewski oddaje list jednemu z urzędników ziemskich, który go w głos czyta. Jeżeli znajdują się jacy senatorowie, po ich krótkim przemówieniu przystępują do obrania marszałka sejmiku, który dla uniknienia zamieszania daje głos komu się mu podoba. Marszałek sejmowy wybrany czyli raczej okrzykniony powszechną zgodą, który nie może być senatorem, przemówiwszy do zgromadzenia, zapytuje porządkiem każdego senatora, czy nie ma co do powiedzenia o propozycyjach królewskich, lub innych potrzebach i niedostatkach Rzplitej wymagających zaradzenia. Senatorowie przełożywszy swe zdanie zazwyczaj opuszczają sejmik, czasem jednak kiedy mają być roztrząsane sprawy bliżej ich samych lub Rzplitę obchodzące pozostają nie jako senatorowie lecz jak prosta szlachta, co im jedna popularność i powszechne oklaski. Czynią to także wielcy panowie, głowy partyi, żeby sejmikiem w tę lub ową stronę podług woli kierować. Po roztrząśnieniu propozycyi królewskich, ich przyjęciu lub odrzuceniu, pisarz ziemski spisuje na co się zgodzono nemine reclamante [bez sprzeciwu], tak co do punktów podanych, jako też tych, które sejmik od siebie podać postanowił, z czego wszystkiego układa się instrukcyja, od której wybrani posłowie ziemscy na krok sub fide, honore et conscientia [pod przysięgą na wiarę, honor i sumienie] odstąpić, ani na nic zgodzić się nie mają, coby przywilejom stanu szlacheckiego uszczerbek przynieść mogło.
Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 20, Ustrój polityczny Polski w XVI-XVIII wieku, opracował Wojciech Szczygielski, Warszawa 1960, str. 21-22
A. Wyjaśnij, w jakim znaczeniu w cytowanym źródle zostało użyte pojęcie „uniwersał”
B. Przedstaw porządek obrad sejmiku szlacheckiego.
C. Przedstaw rolę senatorów podczas obrad sejmiku szlacheckiego.
D. Omów procedurę ustalania instrukcji poselskich oraz określ ich znaczenie.