Konstytucja sejmu z 1578 r. o utworzeniu Trybunału Koronnego

Porządek  do obierania sę­dziów

(...) 2. W każdym województwie i ziemi, na tym   miejscu gdzie wedle starego zwyczaju obierają osoby sądowe: na­znaczamy authoritate praesentis conventus [powagą niniejszego Sejmu], dzień i czas, to jest pierwszy poniedziałek po Narodzeniu P. Maryi w tym niniejszym roku, a potym na każdy rok tegoż czasu do obierania sędziów do sądów judiciorum generalium ordinariorum Tribunalis Eegni [sądów generalnych zwyczajnych Trybunału Koronnego (...)

Obieranie sędziów

5. Na których sejmikach wyższej mianowanych, każde województwo obrać spólnie ma, i będzie powinno, między so­bą osobę jednę godną, bogobojną, cnotliwą, prawa i zwycza­jów sądowych onego kraju umiejętną, osiadłą. A z woje­wództw większych (...) po dwu, (...)  A tych sędziów obieranie ma być, kogokolwiek godnego być najdą. A gdyby który takowy był obran, z tych którzy na inszych sądziech siedzą, jeśliby się przy­trafiła akcyja z mocy abo apelacyi od którego z nich: te­dy ten na ten czas na sądzie w tej sprawie wotować nie ma, i wyniść gdy insi wotować będą, powinien będzie.

4. Ciż obrani sędziowie do drugich tylko sądów trwać mają, a inni na ich miejsca (...) obierani być mają, czasu i dnia obie­rania tych sędziów wyższej oznaczonego. A żaden z elektów powtóre na sądy nie ma być obran do lat czterech (...).

Jako   sądzić   mają i o  akcyjach duchownych

7. Sądzić mają sprawiedliwie z regestru po województwiech jako wotują nie odstrzelając się od prawa pospoli­tego, jakiego która ziemia używa. Boga i sprawiedliwość jego świętą przed oczyma mając. A sędziowie   dekret ex scripto [na piśmie] ferować mają, na którym skrypcie, dwa abo trzej sędziowie podpisać się mają. A gdzie by się trafiła róż­ność, abo też paritas yotorum [równość głosów], mają raz, dwa, trzy znowu per vota [przez głosowanie] puścić, i przy tej stronie konkluzyja zostawać ma, która za sobą dowodów prawnych więcej będzie miała, a potym major pars [większa część] konkludować ma. (...)

Co sądzić   mają

8. Sądzić mają causas omnes et singulas (sprawy wszystkie i pojedyncze,   od   sądów ziemskich, grodzkich, podkomorskich komisarskich, in causis divisionibus bonorum [w sprawach o podział dóbr], wiecowych, permotiones, appellationes, remissiones, limitationes [mocje, apelacje, remisje, limitacje] (...), i wszystkie insze generaliter [w ogóle], którekolwiek na sejm, albo za dworem naszym królewskim (...) [tak ze strony urzędów, jak i na urzędy z powodu niewykonania egzekucji dekretu (...) oraz innych krzywd przez sądy lub urzędy starościńskie i ich urzędników wyrządzonych przy wymiarze sprawiedliwości. (...)

9. (…) [Z wyjątkiem spraw czysto kryminalnych], które sądowi naszemu na sejmie należeć mają. (...) z wyjątkiem także spraw skarbu według konstytucji z lat 1562 i 1567 oraz wykupu dóbr królewskich (...) [które sądowi naszemu zostawujemy] (...)

Marek Ferenc, Epoka nowożytna. Teksty źródłowe. Tematy lekcji i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 2001, str. 125-127

A. Na podstawie wiedzy pozaźródłowej przedstaw genezę Trybunału Koronnego.

B. Rozstrzygnij, czy funkcja sędziego Trybunału Koronnego była dożywotnia. Odpowiedź uzasadnij, powołując się na treść źródła.

C. Przedstaw procedurę wyboru sędziów Trybunału Koronnego.

D. Wymień wszystkie rodzaje sądów, które zostały wspomniane w źródle, oraz na podstawie wiedzy pozaźródłowej określ zakres ich jurysdykcji.