Budowa maszyny wg Kapitału  Karola Marksa

Każda rozwinięta maszyna składa się zawsze z trzech części zasadniczo różnych: z maszyny poruszającej, z mechanizmu transmisyjnego i wreszcie z maszyny narzędziowej, czyli roboczej. Maszyna poruszająca działa jako siła napędowa całego mechanizmu. Albo wytwarza swą własną siłę poruszającą, jak maszyn parowa, kaloryczna, elektromagnetyczna itd., albo otrzymuje napęd od gotowej, poza nią istniejącej siły przyrody, jak koło wodne od wodospadu, skrzydła wiatraka od wiatru itd. Mechanizm transmisyjny, złożony z kół rozpędowych, wałów transmisyjnych, kół zębatych, mimośrodów, sworzni, lin, pasów, sprzęgieł i przekładni różnych rodzajów reguluje ruch, przemieniając tam, gdzie to jest potrzebne, jako formę, np. z pionowej w obrotową, rozdziela go i przenosi na maszyny narzędziowe. Obie te części mechanizmu istnieją tylko po to, aby nadać maszynie narzędziowej ruch, dzięki któremu chwyta ona przedmiot pracy i celowo go zmienia. Maszyna narzędziowa jest tą właśnie częścią maszyny, która była punktem wyjścia za każdym razem, gdy produkcja rzemieślnicza lub rękodzielnicza przekształciła się w produkcję maszynową.[...]

Dopiero wynalezienia przez Watta druga tak zwana maszyna  parowa o działaniu podwójnym była pierwszym motorem, który sam sobie wytwarza siłę napędową spożywając wodę i węgiel, i którego potencjał pozostaje pod zupełną kontrolą człowieka; poruszająca się i będąca zarazem środkiem lokomocji, miejska, a nie wiejska jak koło wodne, umożliwia koncentrację produkcji w miastach, zamiast - jak koło wodne - rozpraszać ją po wsiach; uniwersalna, jeśli idzie o jej techniczne zastosowanie; łatwa do umiejscowienia bez względu na jakiekolwiek warunki lokalne. Wielki geniusz Watta przejawił się w objaśnieniu patentu otrzymanego przezeń w kwietniu r. 1784, gdzie określa on swą maszynę parową nie jako wynalazek służący do jakiegoś szczególnego celu, lecz jako uniwersalny czynnik wielkiego przemysłu. Wspomina on tam o rodzajach jej zastosowania, przy czym niektóre z nich, jak np. młot parowy, miały być wprowadzone dopiero z górą pół wieku później. Jednakże powątpiewał on o możności zastosowania maszyny parowej do żeglugi. Spadkobiercy jego, Boulton i Watt, na londyńskiej wystawie przemysłowej w r. 1851, wystawili największą maszynę parową dla wielkich ocean steamers [parowców oceanicznych].

Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 23: Przewrót przemysłowy i walka o przemiany demokratyczne w Anglii w latach 1770-1848. oprac. Henryk Katz, Warszawa 1961, str. 8-10

A. Jaki to rodzaj źródła historycznego? Uzasadnij odpowiedź.

B. Wymień trzy podstawowe części maszyny.

C. Wymień zalety maszyny parowej Watta.

D. W jakich urządzeniach znalazła zastosowanie maszyna parowa?

E. W jaki sposób wynalezienie maszyny parowej wpłynęło na lokalizację przedsiębiorstw przemysłowych?