Chiny w świetle opisu Toscanellego

(...)

Powiada się na ogół, że na wyspach tych nie ma nikogo innego poza kupcami. Jest tam tak wielki napływ żeglarzy i towarów, że w całym świecie nie ma ich tak wiele, jak w sławnym porcie Zayton [obecnie Czan Czou w Chinach]. Powiadają, że co roku zawija do tego portu sto wielkich statków załadowanych pieprzem, nie mówiąc już nic o innych statkach wiozących korzenie.

Kraj ten jest ludny i bogaty, liczy wiele prowincji, królestw i mnóstwo miast, a wszystkie one podlegają jednemu władcy, zwanemu Wielkim Chanem, co znaczy po łacinie Rex Regum; stolica jego i rezydencja znajdują się przez większość czasu w prowincji Kataj [prowincja tatarska w północnych Chinach]. Poprzednicy [Wielkiego Chana] usiłowali nawiązać stosunki z chrześcijanami; przed dwustu laty wysłali oni poselstwo do papieża, aby prosić go o pewną liczbę ludzi wykształconych w sprawach wiary, którzy mogliby ich nauczać; lecz osoby, którym powierzono poselstwo, napotkały trudności w czasie podróży i zawróciły z drogi. W czasach Eugeniusza [zapewne papieża Eugeniusza IV] przybył do niego inny ich [poseł], który zapewnił papieża o żywych sympatiach, jakie żywią dla chrześcijan ci, którzy go wysłali. Ja ze swej strony rozmawiałem z nim o wielu rzeczach: o wielkości budowli królewskich, o zadziwiającej długości i szerokości ich rzek, o wielkiej ilości miast zbudowanych na brzegach rzek; nad jedną tylko rzeką znajduje się blisko 200 miast, z marmurowymi mostami, bardzo długimi i szerokimi, ozdobionymi kolumnami.

Kraj ten zasługuje na to, by został odnaleziony, nie tylko dlatego, że może dostarczyć wielkich dochodów w złocie, w srebrze, w szlachetnych kamieniach i wszelkich rodzajach korzeni, które nigdy do nas nie docierały, lecz także ze względu na ludzi uczonych, wybitnych filozofów i astrologów, którzy tam żyją, których geniusz i wiedza rządzą tym potężnym i wspaniałym krajem i kierują nawet sprawami wojennymi.

Oto pokrótce to, co mogę powiedzieć, aby uczynić zadość życzeniu Jego Królewskiej Mości w tak krótkim czasie, który pozostawiają mi moje zajęcia; jednakże w przyszłości w każdej chwili gotów będę odpowiedzieć bardziej szczegółowo na wszelkie pytania Jego Królewskiej Mości. (…)

Dane we Florencji, 25 czerwca 1474

List Toscanellego do Fernanda Martinesa, opisujący drogę do Indii

Cyt. za: Historia powszechna XIV-XV w. Wybór tekstów, opracował Marian Małowist, Warszawa 1954, str. 333

A. Wyjaśnij, dlaczego w ocenie autora Chiny zasługiwały na szczególną uwagę Europejczyków.

B. Scharakteryzuj stosunek chińskich elit władzy do Europejczyków i chrześcijaństwa.

C. Przedstaw przeszkody w nawiązaniu bardziej zażyłych stosunków pomiędzy Chinami a Europą.