Jean Bodin o monarchii królewskiej
(...) Monarchą królewskim jest ten, kto okazuje się tak samo podległym prawom natury, jak pragnie, aby poddani byli podlegli względem niego, pozostawiając każdemu wolność naturalną i własność majątku.
Dodałem te ostatnie słowa dla odróżnienia od monarchy patrymonialnego, który może być sprawiedliwym i cnotliwym księciem, oraz rządzić poddanymi sprawiedliwie, niemniej jednak pozostaje panem ich osób i majątku. Jeśli zaś zdarza się, że monarcha patrymonialny, sprawiedliwie podbiwszy kraj swych nieprzyjaciół, przywraca im wolność i własność majątku, to z pana staje się on królem i przemienia monarchię patrymonialną w królewską. Dlatego to Pliniusz młodszy mówił o Trajanie cesarzu: Principis sedem abtines, ne sit domino locus [Osiągasz stanowisko księcia, aby nie było miejsca na pana]. (...)
Umieściłem w naszej definicji, że poddani są podlegli monarsze królewskiemu, aby pokazać, że w nim jednym spoczywa majestat suwerenny, oraz, że król powinien podlegać prawom natury, to znaczy – rządzić swymi poddanymi i kierować swymi postępkami za pomocą sprawiedliwości naturalnej, która się ukazuje i daje rozpoznać tak jasna i świetna, jako blask słońca. Jest więc prawdziwym znamieniem monarchii królewskiej, gdy książę okazuje się tak samo łagodnym i ulegającym prawom natury, jak pragnie, aby jego poddani byli jemu posłuszni; a będzie tak czynił, jeśli się boi Boga, jeśli jest litościwy dla nieszczęśliwych, ostrożny w przedsięwzięciach, śmiały w czynach, skromny w powodzeniu, stały w przeciwnościach, stanowczy w swym słowie, mądry w swej radzie, dbały o poddanych, pomocny dla przyjaciół, straszny dla wrogów, uprzejmy dla ludzi poczciwych, przerażający dla niegodziwych, a sprawiedliwy względem wszystkich. Jeśli tedy poddani posłuszni są prawom króla, a król prawom natury, to prawo (la loy) będzie pod każdym względem władczynią, albo, jak mówi Pindar, królową, albowiem wyniknie stąd wzajemna przyjaźń króla i poddanych oraz posłuszeństwo poddanych względem króla w najmilszej i słodkiej harmonii jednych z drugimi, a wszystkich z królem. (...)
Jean Bodin, Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej, [1576]. Wstępem opatrzył Z. Izdebski, przekład zbiorowy z języka francuskiego, Warszawa 1958, księga II , rozdz. 3, w przekładzie Z. Izdebskiego, s. 264-266.
1. Przedstaw kryterium wg którego Bodin dokonał rozróżnienia między monarchą królewskim a monarchą patrymonialnym.
2. Korzystając z pomocy encyklopedii dokonaj identyfikacji wymienionych w tekście postaci: Pliniusza, Pindara i Trajana.
3. Przedstaw pogląd Bodina na temat zakresu władzy monarszej. Określ jej ograniczenia.
4. W jaki sposób Bodin wyobraża sobie harmonię między monarchą a poddanymi. 5. Określ mechanizm regulujący wzajemne stosunki.