Troska cesarzy o ziemie opuszczone
[...] Mowa prokuratorów [cesarza Hadriana 117-138]: ponieważ Cezar nasz, w nieustannej trosce o ludzkie interesy nakazuje uprawić wszystkie działki ziemi nadające się pod oliwki, bądź winną latorośl a także pod uprawy zbożowe, przeto, dzięki jego opatrzności wszystkim daje się możność zajmowania także i tych działek, które znajdują się w wypuszczonych w dzierżawę centuriach [jednostka powierzchni ziemi równa ok. 50,5 ha] folwarku blandiańskiego i udeńskiego oraz w tych częściach, które z folwarków lamiańskiego i domicjańskiego przyłączone zostały do tuzdrytańskiego a nie są uprawiane przez konduktorów. Tym, którzy je zajmą, nadaje się prawo posiadania, użytkowania oraz przekazywania w spadku, zagwarantowane prawem Hadriana dotyczącym nieużytków oraz ziem, które w ciągu dziesięciu lat leżały odłogiem. [...]
Jeśli ktoś zajmie te miejsca zaniedbane przez konduktorów, wniesie taki czynsz jak zazwyczaj, to jest trzecią część plonów. Także i z tych terenów, które przyłączone zostały z lamiańskiego i domicjańskiego folwarku do tusdrytańskiego, płacić będzie tyleż samo. Od oliwek, które w dołach zasadzi lub też na dziczkach zaszczepi, żadnej części zbiorów w ciągu najbliższych dziesięciu lat ściągać się nie będzie; tak samo i od drzew owocowych, w ciągu najbliższych siedmiu lat. Z owoców te tylko podlegać będą podziałowi, które sprzedadzą właściciele. Te suche części plonów, jakie obowiązany będzie oddać, odda w ciągu najbliższych pięciu lat dzierżawcy zajętej przez siebie ziemi; po tym terminie – skarbowi.
Tekst inskrypcji łacińskiej z Północnej Afryki.
za: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, Warszawa 1961, nr 3, s. 41-42
A. Wyjaśnij, jakich gruntów dotyczy cytowane źródło.
B. Przedstaw warunki prawne i finansowe na jakich nowi dzierżawcy mieli objąć wskazane w źródle gruntu.