Instrukcja dla rezydenta francuskiego w Warszawie J. H. Serry z 30 XII 1807
JCMć przywróciwszy niepodległość tej części Polski, która tworzy obecnie Księstwo Warszawskie, postanowił zapewnić mu to dobrodziejstwo na zawsze. Dlatego trzeba było koniecznie zmienić dotychczasowe instytucje i stworzyć nowe. Należałoby stłumić i uzdrowić odwieczną skłonność do anarchii, która w ciągu tylu wieków była powodem nieszczęść Polski, a w końcu stała się przyczyną jej upadku. Trzeba stworzyć naród w kraju, gdzie mieszkańcy byli, podobnie jak ziemia, własnością kilku rodzin.
JCMć nadał Księstwu Warszawskiemu prawa polityczne i cywilne, dostosowane do tego podwójnego celu i oswobodziciel tych prowincji stał się również ich prawodawcą.
Rezydent JCMci winien bardzo uważnie obserwować działalność nowych instytucji, ich wpływ na umysły, obyczaje, charakter i zwyczaje różnych klas społecznych. Będzie się starał poznać to, co może powiększyć ten wpływ oraz przeszkody, które mogą mu się sprzeciwiać; wśród nich i takie przeszkody, które wynikają z przyczyn ogólnych i które może usunąć jedynie czas, oraz takie, które przez zależność od przyczyn szczególnych i przypadkowych mogą być z łatwością usunięte.
Wielkie zmiany, które należało koniecznie przeprowadzić, nie mogą się dokonać bez ujemnego oddziałania na niektóre interesy. Zresztą skutek najmądrzejszych nawet instytucji nie może być nagły i takie jest naturalne nastawienie umysłu ludzkiego, że stawia on środek zaradczy na równi z złem, dopóki nie spowoduje on uleczenia. Jest więc rzeczą naturalną, że nowe prawa nie podobają się w równym stopniu wszystkim mieszkańcom Księstwa Warszawskiego. Polacy, wystawieni na łup nadmiernych nadziei, nie odczuwają, że traktat tylżycki zaspokoił je dostatecznie. Okazali się też niewdzięczni, a dobrodziejstwo, które otrzymali, wydało się im zbyt małe, gdyż oczekiwali największego. Ci ludzie oraz ci, w których skłonność do niezgody nie została jeszcze stłumiona przez odczucie nieszczęść spowodowanych przez to, mogą przeciwstawiać się mniej lub więcej, zależnie od swego charakteru, postępowi obecnego systemu i działalności nowego rządu.
Oto dlaczego rezydent JCMci będzie starał się poznać wszystkie wybitniejsze osobistości bez różnicy poglądów i będzie starał się skierować wszystkich do wspólnego celu dobra publicznego i ojczyzny. (...)
Wypadki ostatniej wojny, niepodległość zwrócona Księstwu Warszawskiemu i prawa, które zostały mu nadane, wywołały w krajach sąsiednich, szczególnie w Galicji, z jednej strony obawy, z drugiej nadzieje. Rezydent JCMci będzie się starał rozproszyć pierwsze i ochłodzić drugie, utrzymując nastrój niezmiennie pokojowy. Będzie on mówił, że cesarz jest w przyjaźni zarówno z Rosją, jak z Austrią. Będzie starał się jednym słowem utrzymać nastrój najbardziej właściwy dla uspokojenia i zaspokojenia obydwóch mocarstw. Jednak jednocześnie będzie miał zawsze oczy otwarte na ich położenie wojskowe. Będzie starał się poznać ilość, rodzaj, pozycje, ruchy wojsk wszystkich armii, które będą na granicach Księstwa, ich magazyny wszelkiego rodzaju, nadzwyczajny pobór do wojska, rekwizycje lub zakupy, których będą dokonywać i przedstawi o tym dokładne sprawozdania.
Te ogólne instrukcje wydawały się wystarczające, aby wskazać rezydentowi JCMci kierunek, w jakim powinien postępować. Instrukcje szczegółowe, które będą konieczne, otrzyma on w każdym wypadku, kiedy zajdzie tego potrzeba. Jego światło, talenty, oddanie zjednały mu zaufanie JCMci i są gwarancją sukcesu, którego oczekuje cesarz.
Wybór tekstów źródłowych z historii Polski w latach 1795-1864. Opracowali: Stefan Kieniewicz, Tadeusz Mencel, Władysław Rostocki, Warszawa 1956
1. Określ rodzaj źródła historycznego.
2. W jakim celu został zredagowany cytowany tekst?
3. Na czym polegała różnica w ocenach traktatu tylżyckiego formułowanych przez Polaków i przez otoczenie cesarza Napoleona?
4. Wymień zadania, które miał wypełnić rezydent francuski w Warszawie w zakresie spraw wewnętrznych Księstwa
5. Wymień zadania, które miał wypełnić rezydent francuski w Warszawie w zakresie stosunków zagranicznych.
6. Sformułuj opinię na temat relacji między cesarzem Napoleonem a Księstwem Warszawskim.