Deklaracja polityków polskich złożona po akcie 5 listopada (tzw. protest lozański Romana Dmowskiego), Lozanna, 11 XI1916 r.

Dnia 5 listopada 1916 roku władze okupacyjne w Królestwie Polskim wydały pro­klamację, ogłaszającą rozstrzygnięcie losów Polski przez porozumienie cesarzów Niemiec i Austrii.

Pomimo, że proklamacja ta zawierała zapowiedź państwa polskiego, my, niżej pod­pisani, przebywający obecnie za granicą Polacy ze wszystkich dzielnic Polski, przema­wiając w imieniu swoim i tych swoich rodaków, którzy swobodnie wypowiedzieć się nie mogą, uważamy za swój obowiązek narodowy oświadczyć, co następuje:

Naród polski jest jeden i niepodzielny. Aspiracje jego do własnego państwa obej­mują wszystkie trzy części Polski i bez ich zjednoczenia zaspokojone być nie mogą. Zjed­noczenia przede wszystkim oczekują Polacy od obecnej wojny – wojny, która podniosła hasło: „wolność i niepodległość narodów”.

Zapowiedź utworzenia państwa polskiego wyłącznie z ziem okupowanych, wyłącz­nie z jednej dzielnicy, nie tylko dążeniom tym nie czyni zadość, lecz utrwala dzieło roz­biorów. Podtrzymując rozbicie sił narodu polskiego, Niemcy i Austro-Węgry skazują przyszłe państwo polskie na niemoc, czynią zeń narzędzie swej polityki.

Bez określonych zobowiązań co do warunków bytu przyszłego państwa, zastrzegając jedynie jego od siebie zawisłość, żądają jednak Niemcy i Austro-Węgry od Polaków ar­mii. Armia ta. jako siła pomocnicza wojsk obcych, obcym podporządkowana ma być ce­lom, za cudzą, nie za polską walczyć ma sprawę.

Pomimo pozorów, w jakie ten czyn ubrany być może, cel jego jest widoczny: obej­ście prawa międzynarodowego. Odpowiedzialność za to spadnie na państwa centralne.

Dla narodu polskiego widzimy w planie militarnym Niemiec i Austro-Węgier grozę nowej klęski, w ich akcie politycznym nową sankcję rozbiorów.

Lozanna - Paryż, dnia 11 listopada 1916 r.

(…)

Źródła do dziejów Polski w XIX i XX wieku. Wybór tekstów źródłowych, t. II, Lata 1864-1918, Pułtusk 2000, str. 347

A. Wyjaśnij genezę cytowanego dokumentu.

B. Scharakteryzuj stosunek Romana Dmowskiego i jego współpracowników do Aktu 5 listopada.

C. Przedstaw oczekiwania dotyczące przyszłości ziem polskich polityków z kręgu Romana Dmowskiego.

D. Porównaj poglądy Romana Dmowskiego do Aktu 5 listopada z oceną PSL, zaprezentowaną w Odezwie PSL z 5 listopada