krucjaty/wyprawy krzyżowe - wyprawy średniowiecznego rycerstwa europejskiego przeciw niechrześcijanom - muzułmanom, poganom i heretykom, ustanowione przez papieża Urbana II w 1095 r. na synodzie w Clermont; uczestnicy krucjat, nazywani krzyżowcami, liczyli na korzyści duchowe - obietnica zbawienia oraz korzyści materialne - perspektywa zdobycia ziemi i łupów;

w XI-XIII w. zorganizowano 8 wypraw przeciwko Seldżukom i Arabom w celu wyparcia ich z Palestyny;

I krucjata (1096-99), dowodzona przez Baldwina I Gotfryda Bouillon oraz Rajmunda Saint Gilles zakończyła się zdobyciem Jerozolimy i utworzeniem Królestwa Jerozolimskiego;

II krucjata (1147-49), dowodzona przez króla Francji Ludwika VII i cesarza niemieckiego Konrada III zakończyła się zupełnym niepowodzeniem;

podczas III krucjaty (1189-92), dowodzonej przez cesarza niemieckiego Fryderyka I Barbarossę, króla Francji Filipa II Augusta i króla Anglii Ryszarda Lwie Serce, zdołano odzyskać niektóre utracone wcześniej tereny, ale nie udało się zdobyć Jerozolimy, zajętej przez Saladyna w 1187 r.;

IV krucjata (1202-1204), prowadzona przez Bonifacego z Montferrat i Baldwina z Flandrii, była pierwotnie wymierzona w Egipt, ale ostatecznie została skierowana przeciwko Konstantynopolowi - w jej wyniku Konstantynopol został złupiony przez krzyżowców, a Cesarstwo Bizantyjskie zostało przekształcone w Cesarstwo Łacińskie;

V krucjata (1217-21), prowadzona przez króla węgierskiego Andrzeja II i księcia austriackiego Leopolda IV, doprowadziła do zdobycia Damietty w Egipcie, którą jednak wkrótce utracili;

VI krucjata (1228-29) została zorganizowana przez cesarza Fryderyka II - w jej wyniku po negocjacjach z sułtanem Egiptu odzyskano Jerozolimę, ale ponownie ją utracono w 1244 r.;

VII i VIII krucjata (1248-54) - były poprowadzone przez króla Francji Ludwika IX Świętego; podczas pierwszej z nich zaatakowano Egipt, a podczas drugiej - Tunis, ale obie zakończyły się niepowodzeniem

w 1291 r. Turcy zdobyli Akkę - ostatni punkt oporu krzyżowców w Ziemi Świętej;

krucjaty przyśpieszyły rozwój gospodarczy w Europie oraz zbliżyły kulturę łacińską i bizantyjską, a w dziedzinie wojskowości doprowadziły do rozkwitu rycerstwa i średniowiecznej sztuki wojennej oraz wpłynęły na rozwój fortyfikacji.