pacyfikacja gandawska - układ zawarty 8 XI 1576 r. w Gandawie między protestancką Holandią i Zelandią a katolickimi prowincjami Niderlandów w celu zjednoczenia sił w wojnie z Hiszpanią; pacyfikacja gandawska przewidywała zaprzestanie prześladowań protestantów oraz oficjalne uznanie kalwinizmu w Zelandii i Holandii; przywracała również przywileje handlowe i znosiła ograniczenia w handlu pomiędzy prowincjami.