sarmatyzm - potoczna nazwa kultury szlacheckiej XVII i XVIII wieku oraz ideologia głosząca nadrzędność szlachty w polityce; ideologia sarmatyzmu opierała się na przekonaniu, że szlachta wywodzi się od antycznego ludu walecznych Sarmatów, i miała charakter konserwatywno-narodowy oraz była nacechowana nietolerancją wobec innych grup społeczno-politycznych, religijnych i kulturowych; w sarmatyzmie funkcjonowały dwa ideały: Polaka-rycerza oraz Sarmaty-rolnika; sarmacka myśl polityczna opierała się na przekonaniu o doskonałości ustroju politycznego Rzeczypospolitej, a zwłaszcza złotej wolności szlacheckiej, oraz o wyjątkowej roli Polski w dziejach Europy, polegającej na pełnieniu roli przedmurza chrześcijaństwa.