Dodaj tę stronę do ulubionych i odwiedzaj ją częściej!!!

 

1. 5. Europa zachodnia po śmierci Karola Wielkiego

 

Normanowie

Germańskie ludy zamieszkujące Skandynawię nazywamy Normanami, czyli „ludźmi północy. Przylgnęła jednak do nich inna, wynikająca z profesji nazwa – Wikingowie (od zwrotu to wiking – „na zbój”). W początkach IX wieku dzielili się na  cztery grupy plemienne: Szwedów, Gotów, Duńczyków i Norwegów.

Wikingowie początkowo dokonywali szybkich, sezonowych najazdów, przeprowadzanych małymi oddziałami, przemieszczającymi się na niewielkich 40-60 osobowych łodziach wiosłowo-żaglowych. Wyprawą dowodził wybierany przez wojowników jarl.

Normanowie stopniowo zaczęli organizować większe, bardziej trwałe armie, dla których tworzyli stałe bazy wypadowe, służące jako zimowiska.  Dzięki nim mogli zacząć stosować taktykę łączenia operacji floty, która wpływała w górę rzeki, z działaniami towarzyszącej jej kawalerii.

Z czasem łupieskie wyprawy zaczęły zmieniać swój charakter – stały się najazdami zaborczymi. Norwegowie i Duńczycy opanowali wschodnią część Anglii. Inne grupy Normanów systematycznie atakowały zachodnią Francję, wielkimi rzekami wdzierając się daleko w głąb lądu. W X wieku opanowali kraj u ujścia Sekwany – dzisiejszą Normandię. Swoją zdobycz utrwalili poprzez wejście w stosunek lenny z królem Francji. Wkrótce przyjęli chrześcijaństwo i język francuski.

Wkrótce swoją ekspansją objęli również południe Półwyspu Apenińskiego i Sycylię. Docierali tutaj jako pielgrzymi i najemni żołnierze. Ta infiltracja doprowadziła wkrótce do utworzenia księstw normańskich, połączonych wkrótce w Księstwo Obojga Sycylii.

Dla Normanów wschodnich, nazywanych Waregami, terenem ekspansji była Ruś, do której dotarli przez Zatokę Fińską. Wołgą docierali aż do Morza Kaspijskiego, a Dnieprem do Morza Czarnego i Konstantynopola. Niektóre drużyny Waregów  stawały się oddziałami najemnymi  książąt ruskich i władców bizantyjskich

Najbardziej spektakularna była jednak wyprawa hrabiego Normandii, późniejszego Wilhelma II Zdobywcy do Anglii. W bitwie pod Hastings  w 1066 r. jego oddziały rozbiły armię króla Harolda II, dzięki czemu on sam został królem Anglii.

Władza Wilhema II w Anglii nie była stabilna. W celu jej utrwalenia wprowadził pewne modyfikacje systemu feudalnego. Wprowadził przede wszystkim zasadę, że wasale niższych stopni, przed złożeniem  hołdu swojemu seniorowi muszą złożyć przysięgę wierności królowi. W Anglii obowiązywała więc zasada: „wasal mojego wasala jest moim wasalem”. Wszystkich poddanych obciążył również podatkiem królewskim.

Powstanie państwa węgierskiego

Wędrówki. Pierwotnymi siedzibami Węgrów były tereny między jeziorem Aralskim a Uralem. W ciągu kilku kolejnych stuleci przemieszczali się na w kierunku zachodnim i w końcu VI w. dotarli do stepów Europy pd.-wsch. W VIII w. utworzyli na obszarze między Donem a Dnieprem związek plemienny. Z obszarów tych zostali jednak wyparci pod koniec IX w. przez wędrujących ze wschodu Pieczyngów. Pod ich naporem przekroczyli Dniepr i osiedlili się w dorzeczu Dniestru, Bohu i Seretu, skąd ekspansję swoją skierowali w kierunku Dniepru.

Nad Dnieprem zetknęli się z rosnącym w siłę państwem bułgarskim, które w tym czasie toczyło z dużym powodzeniem wojnę z Bizancjum. Madziarzy, jak Węgrzy sami siebie nazywali, wmanewrowani zostali przez cesarza bizantyjskiego w wojnę  z Bułgarami. Mimo początkowych sukcesów, zostali rozbici i zmuszeni do zmiany kierunku ekspansji, przekroczenia Karpat i osiedlenia się w Kotlinie Karpackiej. Stąd kontynuowali swoje najazdy.

Szybko uporali się z Państwem Wielkomorawskim, które w początkach X wieku zlikwidowali, i uderzyli na zachód. W ciągu niespełna półwiecza zorganizowali około 40 wypraw wojennych, którym pogrążone w rozdrobnieniu feudalnym państwa Europy zachodniej nie były w stanie skutecznie się oprzeć. Dopiero Otton I zdołał rozbić ich pod Augsburgiem w 955 roku i wyhamować wyprawy łupieżcze. 

Społeczeństwo. Madziarzy byli ludem koczowniczym, zajmującym się pasterstwem. W trakcie kilkusetletnich wędrówek następował powolny rozkład wspólnoty pierwotnej. Stopniowo wzrastała rola i zamożność starszyzny rodowo-plemiennej. Podstawą zróżnicowania majątkowego był przede wszystkim nierówny podział łupów wojennych, a później zawłaszczanie ziemi podbitych ludów, wraz z uprawiającą je ludnością, która przekształcona została w niewolników.

Motywem popychającym Madziarów do wędrówek i podbojów był napór innych nomadów (koczowników) ze wschodu, a także niedostatek ziemi,  która nie była w stanie wyżywić zwiększającej się liczby ludności, w dalszym ciągu utrzymującej się przede wszystkim z wymagającej rozległych pastwisk hodowli.

Węgrzy swoje sukcesy militarne zawdzięczali lekkozbrojnej kawalerii. Jej  uzbrojeniem zaczepnym były łuki i lekkie miecze, a ochronnym skórzane pancerze i tarcze. Podstawową zaletą tak wyposażonej kawalerii była szybkość, a ulubionym manewrem – pozorowany odwrót.

Po zahamowaniu wypraw łupieżczych większość pasterzy musiała przejść na osiadły tryb życia. Szeroko przy tym korzystali z doświadczeń i wiedzy niewolników, sprowadzonych w pokaźnej liczbie z Europy zachodniej podczas dotychczasowych wypraw.

Organizacja państwa. Budowa państwa węgierskiego rozpoczęło się na dobrą sprawę dopiero po klęsce augsburskiej. Rozpoczął je potomek wodza węgieskiego Arpada – książę Geza (czyt. Gyjza), który władzę objął w 972 roku. Zlikwidował przede wszystkim opozycję arystokracji plemiennej, która niechętnie patrzyła na wzrastającą rolę naczelnika wojskowego. W roku 974 przyjął chrzest w obrządku łacińskim i rozpoczął akcję chrystianizacyjną. Mimo stopniowego przełamywania oporu naczelników rodów, jego pozycja była jeszcze na tyle niestabilna, że chcąc przekazać władzę synowi Stefanowi, musiał pozyskać ich aprobatę.

Dalsze umacnianie się władzy centralnej nastąpiło za 40-letniego panowania Stefana. Musiał wprawdzie zdusić silne powstania, które wybuchały przeciwko jego władzy i nowej religii, ale były to już ostatnie przejawy separatyzmu plemiennego. Jedynowładztwo utrwalało się coraz bardziej, czego symbolem była korona królewska, którą Stefan otrzymał z rąk papieża Sylwestra II w 1001 r.

 

Odnowienie cesarstwa na Zachodzie

Przeprowadzony na podstawie  zawartego w 843 roku w Verdun traktatu podział kraju okazał się trwały. Państwo Franków nie dość, że nie zostało zjednoczone, to również powstałe na jego mocy trzy królestwa nie wytrzymały próby czasu.

Państwo Lotara rozpadło się na kilka niezależnych organizmów politycznych. Część z nich została wchłonięta przez sąsiadów, inne stanowiły mozaikę odrębnych państw. Część z nich została wchłonięta przez sąsiadów, inne zachowały status odrębnych królestw.

Państwo zachodniofrankijskie uległo daleko idącej dezintegracji. Bezsilność rywalizujących ze sobą Karolingów wobec najazdów Normanów na północy i Arabów na południu przyspieszyła i ułatwiła upadek autorytetu władzy centralnej. Organizacja społeczeństwa opierała się na słabnących związkach lennych. Państwo przekształciło się stopniowo w luźną konfederację prowincji. Niektóre z nich, np. Królestwo Burgundii i Królestwo Prowansji, stały się całkiem suwerennymi państwami.

W państwie niemieckim (wschodniofrankijskim) za panowania ostatniego Karolinga, Ludwika Dziecięcia (843-911) doszło do usamodzielnienia się księstw Saksonii, Bawarii, Szwabii i Frankonii. Na ich czele stanęli przedstawiciele miejscowych rodzin lub dawni urzędnicy. W 911 r., po śmierci Ludwika Dziecięcia, wybrali spośród siebie nowego króla – księcia Frankonii Konrada I, a w roku 919 księcia saskiego Henryka I z rodu Ludolfingów. Oznaczało to przekształcenie dziedzicznej korony niemieckiej w elekcyjną. Henryk I musiał pogodzić się z niemal pełną autonomią książąt, ale zdołał wzmocnić na tyle swoją pozycję, że zapewnił koronę swojemu synowi – Ottonowi.    

Otto I okazał się władcą bardzo wybitnym. Jego autorytet wzrósł podczas walk ze Słowianami, a zwłaszcza dzięki  odparciu najazdu węgierskiego w bitwie na Lechowym Polu w 955 r. Dzięki zaangażowaniu się po stronie papieża podczas walk wewnętrznych w Italii, zdobył w 962 roku koronę cesarską. Odtąd królowie niemieccy przybierają z chwilą koronacji tytuł  cesarza rzymskiego, wobec którego tytuł króla niemieckiego schodzi na drugi plan.

Otton I podczas swojego panowania stworzył podstawy nowej organizacji państwa.  Podstawowym ele­mentem struktury państwa w dalszym ciągu były księstwa szczepowe.. Ich władcy byli bezpośrednimi wasalami króla niemieckiego. Z kolei ich wasalami byli hrabiowie i margrabiowie, którzy powstali z przekształcenia się frankońskich urzędów w dziedziczne lenna.

Między królem a władcami księstw toczyła się nieustanna walka o to, kto kogo zdominuje. Królowie usiłowali zepchnąć posiadaczy księstw do roli urzędników obsadzanych przez króla, książęta natomiast starali się zachować pełną niezależność. Faktyczny stan zależał od aktualnego układu sił.

Dla cesarstwa szczególne znaczenie miało zwierzchnictwo nad Kościołem. Król posiadał prawo do nominacji dostojników kościelnych. Wraz z koronacją Ottona I na cesarza rzymskiego uległa wzmocnieniu jego pozycja wobec papiestwa. Papież miał być wprawdzie wybierany przez kler i mieszkańców Rzymu, ale odtąd musiał uzyskać akceptacje cesarza i miał obowiązek składania mu przysięgi wierności.

Otton I prowadził ekspansję na kraje sąsiednie, a zwłaszcza na obszary Słowian Połabskich. Politykę tę kontynuowali jego następcy. Jej efektem było powstanie na dawnych ziemiach słowiańskich Marchii Wschodniej. Jednym z instrumentów podporządkowywania sobie nowych terenów była akcja chrystianizacyjna.