Dodaj tę stronę do ulubionych i odwiedzaj ją częściej!!!

 

2. 1. Od plemion do państwa – początki Polski

Pradzieje ziem polskich

Gromady pierwszych ludzi zajmujących się zbieractwem i łowiectwem pojawiły się na ziemiach polskich ok. 200 tys. lat temu. Do czasów dzisiejszych pozostały po nich tylko prymitywne narzędzia. Źródłem ich utrzymania było zbieractwo i łowiectwo.

Około 4,5 tys. lat temu dokonał się na naszych ziemiach przełom neolityczny. Pojawili się rolnicy żyjący z uprawy ziemi i hodowli owiec, bydła i świń. Rolnicy stosują najpierw kopieniactwo, a później wykorzystują radło, do którego zaprzęgają woły. Ważną dziedziną wytwórczości staje się garncarstwo. Ludzie mieszkają w osadach liczących od 20 do 130 osób stanowiących jeden ród podzielony na kilka tak zwanych „wielkich rodzin”.

Na lata 1800-700 p.n.e. przypada na naszych ziemiach epoka brązu, związana z rozpowszechnieniem się techniki odlewniczej. Narzędzia, broń i ozdoby odlewano początkowo w kamiennych formach, a później zastosowano tak zwaną metodę na wosk tracony. W miarę rozwoju różnych dziedzin produkcji, pojawia się zróżnicowanie społeczne. Bogacą się przede wszystkim odlewnicy zajmujący się produkcją narzędzi z brązu oraz starszyzna plemienna.

Od VI w. p.n.e. zaczynają na nasze ziemie napływać narzędzia i broń z żelaza, a później także surowiec w postaci sztabek, z którego na miejscu wyrabiano potrzebne wyposażenie. W ten sposób rozpoczęła się epoka żelaza. Ostateczne zastąpienie brązu przez żelazo nastąpiło jednak dopiero w ciągu dwóch ostatnich wieków p.n.e. W wyniku tego nastąpiła intensyfikacja rolnictwa. Jego opłacalność wzrosła dzięki ulepszeniu radła przez zaopatrzenie go w żelazną radlicę.

Jeszcze w epoce brązu rozwinęła się na ziemiach polskich tak zwana kultura łużycka, której największy rozkwit przypada na pierwsze wieki epoki żelaza. Podstawą gospodarki w epoce łużyckiej było rolnictwo żarowe i hodowla zwierząt. Wysoki poziom rozwoju osiągnęła metalurgia brązu i garncarstwo.

Przedstawiciele kultury łużyckiej początkowo mieszkali w niewielkich otwartych osadach, ale później zaczęli budować wielkie osiedla warowne, charakteryzujące się planową zabudową. Jej charakter świadczy o braku większych różnic majątkowych między członkami wspólnoty rodowej. Typowym przykładem osady kultury łużyckiej jest Biskupin.

Kultura łużycka upadła w wyniku nasilających się walk międzyplemiennych i najazdów Scytów.

W I w. n.e. nasiliły się wpływy rzymskie. Dzięki nim na ziemie polskie napłynęły wyroby luksusowe. Szczególnie dużo pojawiało się ich wzdłuż szlaku bursztynowego. Importy te stanowiły wzory dla produkcji rodzimej. Rozpowszechniały się również nowe techniki produkcyjne. Pod wpływem Rzymian zmieniało się uzbrojenie i sztuka wojenna. Oddziaływanie rzymskie dotyczyło również sfery kultury i obyczajów – zwłaszcza warstw zamożniejszych.

Okres szczególnego nasilenia kontaktów z Rzymem przypada na drugą połowę II i początek III w. n.e. Jest to okres bardzo silnego rozpowszechniania się na ziemiach polskich monet rzymskich.

Wtargnięcie Hunów do Europy spowodowało radykalne zahamowanie kontaktów handlowych między ziemiami polskimi a Rzymem

Pierwsze ośrodki polityczne

Podstawowymi źródłami do niepełnej rekonstrukcji rozmieszczenia plemion na ziemiach polskich jest tak zwany Geograf bawarski i dokument wystawiony przez cesarza Henryka IV dla biskupstwa praskiego. Najdokładniej znane jest osadnictwo Śląska. Źródła wymieniają pięć dużych plemion: Dziadoszan, Ślężan, Opolan, Bobrzan i Gołęszyców. W górnym biegu Wisły rozlokowani byli Wiślanie,  a w środkowym – Mazowszanie. Na wschód od nich swoje siedziby mieli Lędzianie, a na północ – Kujawianie. Nad Wartą mieszkali Polanie, a na Pomorzu swoje siedziby mieli Wolinianie.

Spośród wymienionych plemion w połowie IX wieku do szczególnego znaczenia doszli Wiślanie i Polanie.

Państwo Wiślan znalazło się w strefie wpływów Państwa Wielkomorawskiego. Wspomina o nim Żywot św. Metodego. W jego świetle książę Wiślan miał być ochrzczony pod przymusem na Morawach.

W ten sposób rola twórcy państwa polskiego przypadła w udziale państwu Polan. W latach 30-ych X wieku podjęło ono ekspansję, podporządkowując sobie sąsiednie plemiona, co doprowadziło do utworzenia państwa gnieźnieńskiego. Proces ten przebiegał bardzo gwałtownie i miał charakter zbrojny. Polanie zniszczyli na podbitych terenach istniejące tam grody, a w ich miejsce pobudowali sieć nowych, potężniejszych, stanowiących świadectwo potęgi zdobywców i gwarancję ich panowania.

Po 30 latach proces tworzenia państwa gnieźnieńskiego został zakończony. Utworzenie nowego państwa było dziełem książąt z dynastii Piastów. W świetle legendarnych przekazów dynastia ta doszła do władzy po obaleniu również legendarnego Popiela. Zamachu dokonał syn ubogiego oracza Piasta – Siemowit. Po Siemowicie w Gnieźnie panować miał Leszek,  a następnie ojciec Mieszka I – Siemomysł.

 

Rządy Mieszka I

Pierwszym historycznym, to znaczy poświadczonym przez inne źródła historyczne, władcą Polski był Mieszko I. Na jego temat wypowiadali się tacy autorzy jak: Ibrahim ibn Jakub, Widukind z Korbei, Thietmar i oczywiście Gal Anonim. Mieszko I władzę objął około 960 roku i rządził do śmierci w roku 992.Przejął państwo stosunkowo rozległe i dobrze zorganizowane, dysponujące siłą zbroją zdolną do dalszych podbojów. Na okres rządów Mieszka I przypada dalszy rozwój terytorialny państwa i zainicjowanie jego chrystianizacji.

Źródła nie mówią o motywach, którymi kierował się Mieszko I przyjmując w 966 r.  chrzest za pośrednictwem czeskim. Z pewnością były bardzo złożone i wynikały z sytuacji wewnętrznej i międzynarodowej.

Wprowadzenie jednolitej religii w miejsce dotychczasowego politeizmu, miało zapewnić państwu jedność wyznaniową i wykluczyć lokalne kulty, które mogły stać się oparciem dla ewentualnych ruchów odśrodkowych. Chrześcijaństwo dzięki swojej ideologii było silnym oparciem dla władzy monarszej.

Przyjęcie chrześcijaństwa stało również poważnym bodźcem dla rozwoju kultury, a zwłaszcza piśmiennictwa i architektury. Intensywna chrystianizacja była możliwa dzięki nadaniu biskupowi Jordanowi godności biskupa misyjnego.

Niewątpliwie przyjęcie chrztu było związane również z aktualną sytuacją polityczną i służyło załatwieniu doraźnych problemów. W pierwszych latach panowania Mieszka I Polska toczyła zacięte walki z Wieletami. Powodem ich była rywalizacja o Pomorze. W konflikt ten były uwikłane również Czechy, które wspomagały Wieletów ze względu na ich wspólnego wroga – cesarstwo niemieckie. Między innymi przez ten sojusz dotychczasowe walki w Wieletami nie  miały pomyślnego przebiegu dla Mieszka I, który doznał kilku poważnych porażek.

W celu rozerwania tego sojuszu Mieszko I zawarł związek małżeński z Dąbrówką – siostrą czeskiego księcia Bolesława. Wzmocniony nowym sojuszem rozbił wojska wspieranych przez Wichmana Wolinian. Kolejnym sukcesem była zwycięska bitwa pod Cedynią stoczona  w 972 roku z wojskami margrabiego łużyckiego – Hodona.

Chrzest również zupełnie zmienił relacje między księciem a feudałami niemieckimi dla których przestał być poganinem. Od tego momentu możliwe były nie tylko sojusze, ale również związki małżeńskie. Mieszko stał się aktywnym uczestnikiem walki politycznej toczonej między sobą przez feudałów niemieckich.

Sojusz z Czechami skończył się wraz ze śmiercią Dąbrówki. Już w 990 r. doszło do wojny z Czechami, w wyniku której do Polski włączony został Śląsk. Ten zwrot w polityce zagranicznej poprzedzony został nawiązaniem bliższych stosunków z Saksonią. Mieszko I ożenił się z Odą – córką rządzącego Marchią Północną Teodoryka. Margrabia należał do najbardziej wpływowych  polityków niemieckich. Związek ten podnosił prestiż Mieszka I i zwiększał jego znaczenie.