Dodaj tę stronę do ulubionych i odwiedzaj ją częściej!!!

 

 

Warunki naturalne

Pierwsze cywilizacje powstały w Mezopotamii leżącej w dorzeczu Eufratu i Tygrysu. Warunki naturalne Międzyrzecza były bardzo zróżnicowane. Ziemie położone nad dolnym Eufratem i Tygrysem były pozbawione bogactw naturalnych. Brakowało kamienia i drewna, nie było rud metali i kamieni szlachetnych. Obficie występowała jedynie glina wykorzystywana do produkcji cegieł.  Pod tym względem nieco lepiej wyglądała sytuacja w środkowym i górnym biegu obu rzek. Występowały tam lasy, dostępny był kamień, a pozostałe surowce można było łatwiej sprowadzić z krajów sąsiednich.

Zróżnicowane były również warunki rozwoju rolnictwa. Część południowa charakteryzowała się gorącym klimatem i bardzo bogatą roślinnością. Jej mieszkańcy musieli sobie radzić z nadmiarem wody budując systemy wałów i grobli. Natomiast część północna miała surowszy klimat i uboższą roślinność, a rozwój rolnictwa wymagał nawadniania przy pomocy systemu irygacyjnego. Obie rzeki były kapryśne i wylewały w sposób nieprzewidywalny, doprowadzając często do katastrofalnych powodzi. Jednocześnie jednak wody obu rzek dostarczały żyzny muł, dzięki czemu wytwarzała się bardzo urodzajna gleba aluwialna.

Konieczność nieustannego konserwowania systemu irygacyjno-melioracyjnego  wpłynęła na kształtowanie się pierwszych społeczeństw. Istotną cechą tego procesu był stopniowy rozkład  ustroju rodowego i formowanie się gmin, czyli wspólnot wiejskich, w ramach których powoli wykształcała się prywatna własność ziemi.

W IV tysiącleciu doszło do tak zwanej rewolucji urbanistycznej. W jej wyniku powstała sieć miast, które podporządkowały sobie okoliczne osady wiejskie. W ten sposób powstały miasta-państwa, które były pierwszymi znanymi w dziejach ludzkości organizmami państwowymi. Ogromną rolę odgrywali w nich kapłani. Ich działalność nie ograniczała się do czynności kultowych. Świątynia była również centrum gospodarczym, kulturalnym i politycznym miasta-państwa, a najwyższy kapłan był jednocześnie władcą.

 

Główne ośrodki polityczne w dziejach  Międzyrzecza

Twórcami pierwszej cywilizacji w dziejach ludzkości byli Sumerowie. W IV tysiącleciu p.n.e. zasiedlili Mezopotamię w dolnym biegu Eufratu i Tygrysu. Obszar zamieszkany przez Sumerów podzielony był na miasta-państwa rządzone początkowo przez kapłanów z tytułem ensi. Kapłani ci skupili w swoim ręku całą władzę administracyjną, wojskową i sądowniczą. Taki ustrój polityczny nazywamy teokracją.  Nieco później wyodrębniła się władza naczelnika wojskowego. Wpłynęły na to liczne wojny między miastami sumeryjskimi.

Mezopotamia została po raz pierwszy zjednoczona przez Akadów, którzy pod wodzą Sargona dokonali podboju Sumeru, a następnie przyswoili sobie i rozwinęli jego dorobek. Państwo stworzone przez Sargona Wielkiego nazywamy państwem Sumero-Akadu.

Rozkwit Babilonii rozpoczął się za panowania Hammurabiego, który na początku XVIII stulecia  p.n.e. dokonał zjednoczenia licznych państewek Mezopotamii i stworzył scentralizowane państwo (tzw. państwo starobabilońskie). Państwo babilońskie, którego rozwój został przerwany podbojem asyryjskim, przeżyło jeszcze raz okres świetności w za panowania Nabuchodonozora II (okres nowobabilońsk), który dokonał licznych podbojów – zdobył między innymi Jerozolimę, z której deportował do Babilonu zamieszkujących ją Żydów.

W Babilonii wykształcił się model władcy despotycznego. Królów uważano za bogów, lub w najgorszym razie za wyrazicieli ich woli. Władcy dzięki temu skupili w swoim ręku całą władzę prawodawczą, administracyjną i sądowniczą. Byli również wodzami i kapłanami.

Asyria,  w której wytworzyła się nowa forma rządów – despotyzm wojskowy, uchodzi za najbardziej zmilitaryzowane państwo Bliskiego Wschodu w starożytności. Dla państwa ubogiego w bogactwa naturalne podboje dyktowane były przede wszystkim względami ekonomicznymi. Wojny przynosiły doraźne łupy oraz stałe daniny. Zapewniły dopływ surowców, gotowych wyrobów, niewolników, bydła i koni.  Dzięki podbojom ważne szlaki handlowe znalazły się pod kontrolą władców asyryjskich.

Swoje militarne sukcesy Asyria zawdzięcza świetnie zorganizowanej i nowocześnie wyposażonej armii. Koszty jej utrzymania i kosztowne inwestycje budowlane wymuszały jednak kolejne podboje. Największy zasięg terytorialny Asyria osiągnęła za rządów Assurbanipala –  w jej granicach znalazł się między innymi Egipt.

Bezwzględna i bardzo okrutna polityka, której stałym elementem był terror i deportacje wywoływała nieustanne bunty i powstania. Pod koniec VII w. p.n.e. doprowadziły one do upadku państwa.

 

Osiągnięcia cywilizacyjne

Niewątpliwie jednym z najważniejszych osiągnięć Sumerów było stworzenie pisma klinowego. Pierwotnie było to pismo piktograficzne, czyli obrazkowe. Wkrótce okazało się że jest ono niewystarczające, ponieważ można w nim zapisywać tylko rzeczowniki. Zostało więc zastąpione pismem ideograficznym, czyli pojęciowym. Do pisania używali trzcinowego rylca, przy pomocy którego wyciskali w miękkiej glinie znaki w kształcie klinów (stąd nazwa).

Sumerowie przyczynili się do rozwoju matematyki i geometrii. Wprowadzili stały system miar i wag. Jednostką długości był łokieć, a talent jednostką wagi. Wykorzystali do niego system sześćdziesiętny. W obliczeniach matematycznych wykorzystywali również system dziesiętny. Potrafili przy tym operować bardzo dużymi liczbami.

Zainteresowania astronomią zaowocowały opracowaniem kalendarza księżycowego, wg którego rok liczył 354 dni i dzielił się na 12 miesięcy. Wynaleźli zegar słoneczny i dokonali podziału doby na 24 godziny. Przyczynili się do rozwoju geografii, botaniki, zoologii i wreszcie medycyny.

Przypisuje się im wynalezienie brązu, czyli stopu cyny i miedzi. Dzięki temu możliwy był postęp w zakresie produkcji broni i ozdób a przede wszystkim narzędzi.

Do najważniejszych dzieł starożytnego Babilonu należy zaliczyć wydany w XVIII w. p.n.e. Kodeks Hammurabiego. Kodeks Hammurabiego miał charakter kazuistyczny (dotyczący poszczególnych przypadków prawnych). System kar oparty był na dwóch zasadach: na zasadzie prawa talionu czyli odpłaty równie okrutnej jak czyn przestępczy oraz na tzw. karach odzwierciedlających (np. synowi, który uderzył ojca, odcinano rękę). Kodeks zachował się w postaci inskrypcji wyrytej na tzw. steli Hammurabiego.

 

Sztuka Mezopotamii

Ludy Mezopotamii wykształciły bardzo  charakterystyczną sztukę. Wynikała ona z ograniczonego dostępu do surowców. W związku z brakiem kamienia i drewna w budownictwie stosowano przede wszystkim glinę, i trzcinę.

Miasta miały charakter warowny. Zabudowę miały gęstą. Występował w nich dom z centralnie położonym dziedzińcem, który pełnił rolę świetlika.

Wspaniałym przykładem zabudowy miejskiej był odbudowany przez Nabuchodonozora II Babilon. Całe miasto otoczone było potężnymi murami z licznymi basztami i bramami (Brama Isztar). Cytadela z pałacem i świątyniami znajdowała się na wzniesieniu.

Najbardziej charakterystycznym dla Mezopotamii typem budowli jest świątynia w kształcie zikkuratu, czyli wielostopniowej wieży.01. bron i ozdoby z epoki brazu

Pałace władców tworzyły system pomieszczeń i wewnętrznych dziedzińców. W Babilonie ściany budowli zdobione były barwną wykładziną ceramiczną. Przyjmowały one formę monumentalnych fryzów lub pokrywały całe płaszczyzny ścian. Na niebieskim tle umieszczano ornamenty roślinne lub motywy zwierzęce. Wzory układano z cegieł pokrytych barwną glazurą. Pałace asyryjskie posiadały monumentalne portale ozdobione posągami demonów lamassu.

Rzeźba występuje najczęściej w formie posągów władców i niewielkich figurek wotywnych. Popularne są stele, czyli pomniki w postaci stojącej płyty. Pokrywano je płaskorzeźbami i inskrypcjami, czyli wykutymi w skale napisami.

Najbardziej jednak charakterystyczne dla Mezopotamii są reliefy (płaskorzeźby) architektoniczne. Na ogół są bardzo płaskie i starannie wykonane. Sceny figuralne często układają się w wielkie cykle narracyjne Ich tematem najczęściej są sceny kultowe, dworskie, batalistyczne i myśliwskie.

Wysoki poziom artystyczny osiągnęło sumeryjskie złotnictwo. Charakterystyczne dla Mezopotamii są również pieczęcie cylindryczne. Jednym z najwspanialszych dzieł sumeryjskich jest tzw. Sztandar z Ur

Literatura Mezopotamii była bardzo zróżnicowana. Dominowały dzieła o treści religijno-dydaktycznej oraz naukowej i prawnej. Ponadto licznie reprezentowana jest epistolografia (czyli listy) gospodarcza i dyplomatyczna. Wreszcie pojawiają się eposy. Najbardziej popularny był epos o Gilgameszu – dysponującym nadludzką siłą  legendarnym władcy miasta Uruk i jego przyjacielu Enkidu. Jedna z tabliczek tego dzieła opowiada o potopie. Być może był to pierwowzór potopu biblijnego.

1. 2. Mezopotamia
1. 2. Mezopotamia
1. 2. Mezopotamia
1. 2. Mezopotamia
1. 2. Mezopotamia
1. 2. Mezopotamia
1. 2. Mezopotamia
1. 2. Mezopotamia
1. 2. Mezopotamia
1. 2. Mezopotamia
1. 2. Mezopotamia
1. 2. Mezopotamia
1. 2. Mezopotamia
1. 2. Mezopotamia
1. 2. Mezopotamia
1. 2. Mezopotamia
1. 2. Mezopotamia
1. 2. Mezopotamia
1. 2. Mezopotamia
1. 2. Mezopotamia