gnostycyzm - nazwa systemów religijno-filozoficznych, najczęściej występujących we wschodniej części cesarstwa rzymskiego w II i III w. n.e., opierających się na gnozie, czyli tajemnej wiedzy dostępnej tylko wtajemniczonym; gnostycyzm miał charakter synkretyczny, czyli łączył ze sobą elementy z różnych systemów - religii wschodniej, filozofii hellenistycznej i chrześcijaństwa.