Traktat buczacki, 1672 r.

Gdy najechawszy Podole i wziąwszy Kamieniec przez poddanie się, wojska tureckie zalewały ziemie koronne, nie było sposobu oprzeć się im, a trudno i prawie niepodobne przejednać nieprzyjaciela. Król Michał, za radą senatu, ku temu zmierzał, ażeby, dla odwrócenia ostatecznej zguby, przez posłów wybadać myśli naczelnika bisurmanów, by ten zapędy swoje, którymi wbrew starodawnym traktatom z Portą ottomańską, niszczy Pol­skę, wstrzymać i starą przyjaźń, święcie i sumiennie przez tyle wieków dochowaną, odnowić zechciał. (…) Ci [posłowie] tedy szli gotowi na wszelkie przypadki. Po niemałej zwłoce przyjęto ich zlecenia; bo Turek po wzięciu Kamieńca w dalszą wybrał się drogę, udawał że już jest panem Lwowa w nadziei iż wkrótce go posiędzie; a chcąc niby obiema rękami Polskę ogarnąć, wojska na dwie części rozdzielił: jedna leżała obozem pod Buczaczem, tam był sam cesarz i do niego nareszcie przypuszczeni zostali komisarze; drugie wojsko obległo Lwów, usilnie do­bywając miasta.

Przystępuję teraz do traktatów.  (...)

2) Co rok Najjaśniejszy król polski przez posłów swoich Najjaśniejszej Porcie przesyłać będzie w upominku 22000 czerw, zł., zaczynając – po skończeniu roku 1672 – od roku przyszłego, tj. 1673 dnia 5. listopada, tj. dnia ś w. Dymitra (...)

3) Podole wedle dawnych granic zostawać ma pod zwierzchnictwem Porty ottomańskiej (...)

4) Załogi polskie będące na Podolu, wyjdą ze swymi sługami i dobrami ruchomymi, i własną bronią. Zaś Porta ottomańską zatrzyma dla siebie zamki i miasta, które wzięte zostały lub poddały się, wyjąwszy wojewódz­two ruskie. (...)

Do tego więc przyszło, że pokój z pohańcami stanął nie wedle słusz­ności, ale wedle woli zwycięzcy, który prawa przepisał.

Za: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 17: Upadek międzynarodowego znaczenia Polski w XVII-XVIII wieku, opracowała Zofia Libiszowska, Warszawa 1960, str. 13

A. Przedstaw genezę cytowanego traktatu.

B. Opisz działania Turków, których celem było wymuszenie na królu polskim korzystnych dla siebie warunków.

C. Wymień główne postanowienia traktatu.

D. Na podstawie wiedzy pozaźródłowej przedstaw skutki zawarcia traktatu buczackiego.