Układ bytomsko-będziński, 1589 r.

(…) Roku 1589 była komisja między Rakuszany a królem przez tego legata a potem papieża namawiana i skończona. Cesarscy komisarze byli w Bytomiu, naszy w Będzinie. (…)

(…)

Po długich traktaciech na te się na ostatek artykuły dnia 8 marca zgodzili. Pierwszy, aby arcyksiążę Maksymilian odstąpił elekcyjej swej, tytułu królestwa polskiego nie używał, na co się sam cesarz podpisać miał i poprzysiąc. A naprzód Lubowla, aby była wrócona do rąk królew­skich ze wszystkiemi działy i sprzęty, jako ją zastano, a to się miało stać 28 miesiąca lipca. Stany czeskie morawskie, szlązkie, aby ten po­kój poprzysięgły i podpisy także pieczęciami utwierdziły, król też miał przysiąc na sejmie przyszłym (który już był złożon w tymże roku 1589 i już się odprawował pod komisyją) i do cesarza miał posłać, pro­sząc, aby to mimo się puścił, co się po te czasy działo a część przy­jaźni, część sąsiedztwu dobremu to darował; a to się miało stać przed 20 dniem miesiąca kwietnia. Cesarz zasię miał posłać posły swe na dzień 15 maja chęć i przyjaźń swoją królowi ofiarując, przy których poślech uczynić król przysięgę miał i z stanami. Potem za się miał król wypra­wić wielkie posły do cesarza dla odbierania tej przysięgi, jako się postanowiła, a to się miało dziać dnia 21 miesiąca czerwca.

Tymże czasem miał król się widzieć z arcyksięciem Maksymilianem, a z nim miłość, przyjaźń i zachowanie wziąć, co gdyby się wszystko wy­pełniło, tedy arcyksiążę Maksymilian dopiero wolno wyniść miał, i pocz­ciwie prowadzeń być aż do Bytomia, a tam na granicach aby to poprzy­siągł wszystko, co się postanowiło, tak i królestwa się wyrzekł. A to miało być około św. Jakuba w tymże roku.

Szkody z obu stron miały w niwecz iść. Nad te kondycyje warował so­bie hetman, aby mu nagroda za uwięzienie się stała, lecz do kondycyj pisać tego nie chciano, Jednak mu potem za te więźnie dwadzieścia tysię­cy w złocie dano.

(…)

Marcin Bielski, Kronika wszystkiego świata

Za: Irena Kaniewska, Historia Polski 1506-1648. Wybór tekstów źródłowych, Kraków 1987, str. 202-203

A. Na podstawie źródła oraz wiedzy pozaźródłowej przedstaw genezę układu bytomsko-będzińskiego z 1589 r.

B. Przedstaw rolę arcyksięcia Maksymiliana w opisanych zdarzeniach.

C. Omów kluczowe postanowienia traktatu bytomsko-będzińskiego.

D. Wyjaśnij, w jaki sposób zagwarantowano realizację traktatu.