Wydzielenie dochodów na potrzeby króla w Polsce, 1590 r.
Rationes (dochody) stołu Króla Jego Mości
Opatrując jako w czym innym porządek Koronny, tak i w tym, aby pewne a niewątpliwe dochody stołu naszego królewskiego nas zawsze dochodziły, i tak, żebyśmy i wychowanie stanowi naszemu pańskiemu przystojne mieć mogli, i prze jaki niedostatek skarbu naszego, aby się co centra dignitatem nostram regiam [przeciwko godności naszej królewskiej] nie działo: przeto za zezwoleniem wszech stanów ustawujemy, aby pewne ekonomie i prowenty albo dobra w Koronie były dla nas i stołu naszego zachowane w cale: z tym warunkiem, żeby one ze wszystkiemi attinentiis [przynależnościami], nie mogły być nigdy, tak w części jako i we wszytkim niejako onerowane [obciążane] pensyjami, ani dożywociem, i arendami lekkiemi obowiązane. A ktobykolwiek kiedy się ważył te to ekonomie, prowenty, albo dobra, włożeniem na nie summy, albo prowentów jakich do pożytku swego z nich sobie jednaniu i odbieraniu, bądź jakimkolwiek inszym sposobem one uciążać i listy sobie na to otrzymawać, okrom tych, którzy je dotąd otrzymali, ten pod te winy podpadać ma, i one cierpieć, które de non obliganda Sandomiriensi terra [o nie zastawianiu ziemi sandomierskiej] są w prawiech opisane. A te ekonomie, prowenty i dobra mianujemy: żupy krakowskie, żupy olkuskie, cła koronne, cła ruskie, żupy ruskie, starostwo sędomierskie, starostwo samborskie, z Oziminą i z Medenicami, ekonomia malborska, wielkie rządy, Rogoźno, Czczew, funtczoł gdański, elbińskl, ryski, myniczne pieniądze, i podwodne pieniądze, cło płockie, jako je teraz w Płocku wybierają: salvis iuribus [z zachowaniem praw] zamków mazowieckich, na których poprawę nadanie cła przywilejem byłoby pokazane.
Za: Irena Kaniewska, Historia Polski 1506-1648. Wybór tekstów źródłowych, Kraków 1987, str. 122
A. Scharakteryzuj źródła dochodów przeznaczonych na potrzeby króla.
B. Wyjaśnij, w jaki sposób zabezpieczono dochody królewskie przed ich ewentualnym uszczupleniem.
C. Wyjaśnij znaczenie wydzielenia skarbu królewskiego.