Filip Kallimach o hierarchii nauk Grzegorza z Sanoka
VIII. Z dialektykami [zwolennicy scholastyki] rzadko się spotykał twierdząc, że w tej umiejętności kształcą się ludzie z przesądu tylko, a bez pożytku dla prawdziwej nauki; sądził, że należy się nią zajmować tylko o tyle, o ile ma za przedmiot gruntowne poznanie rzeczy, a odrzucać we wszystkich innych wypadkach; nie ma bowiem w sobie nic, prócz snów na jawie. Medycynę, sądził, należy przenosić ponad wszystkie inne nauki i czcić, jakby drugą naturę. Natura bowiem, owa pierwsza wszech rzeczy rodzicielka, stwarza tylko ciała, tamta zaś je ochrania i skoro pierwsza pocznie niedomagać, przychodzi jej z pomocą i leczy, wreszcie wspierając ją w słabości, przedłuża życie wielu ciał, które o ile by to było zależne tylko od natury, już byłyby zginęły. I byłby zaiste, porzuciwszy wszystkie inne nauki, poświęcił się wyłącznie medycynie, gdyby nie miał przekonania, że sztuka ta nie bardzo zgadza się z jego powołaniem. Zdaniem jego ci, którzy czytali nowszych gramatyków z pominięciem starożytnych, podobni są do chorych, którzy czując wstręt do wszelkich środków uzdrawiających, pożądają i używają szkodliwych. Aleksandra [Aleksander de Villa Dei – działał w XII w. - autor słynnej gramatyki] podręcznik gramatyki [Doctrinale] zwał labiryntem, w którym ci, co raz tam wasali, po krętych i zawiłych ścieżkach błądząc, po własnych śladach chodzą w kółko, i prędzej się zestarzeją, zanim znajdą wyjście. Mówił, że czytanie poetów tak jest dla chłopców potrzebne, jak pożywienie; to żywi ciało, tamto ducha; a tych, którzy bez znajomości poetów chcą przystępować do innych nauk, przyrównywał do ludzi, którzy pragną dostać się przez mur do miasta, zamiast wejść stojącą otworem bramą. Utrzymywał, że łatwiej za pośrednictwem poezji przyswoić sobie wszystkie inne nauki, niż, opanowawszy wszystkie inne, przejść każdej chwili do poezji; sądził jednak, że nigdy nie należy oddawać się pierwszej i drugiej z równym zapałem, jak lekarz, który, przykładając lekarstwo na jątrzące się ciało, nie używa niczego, co by mogło zaszkodzić albo kości, albo mięśniom, lecz, lecząc jedno, nie przestaje uważać na drugie.
Teksty źródłowe do nauki historii w szkole. Odrodzenie, opr. L. Szczucki i J. Tazbir, Warszawa 1960, nr 14
1. Na podstawie encyklopedii sporządź notatkę biograficzną na temat Grzegorza z Sanoka.
2. Przedstaw stosunek Grzegorza z Sanoka do dialektyki.
3. Na czym polega zdaniem Grzegorza z Sanoka znaczenie medycyny?
4. W jaki sposób Grzegorz z Sanoka oceniał poezję?
5. Powołując się na poglądy Grzegorza z Sanoka uzasadnij/obal opinię, że można go zaliczyć do grona humanistów.