Sejmiki ziemskie

Król, naradziwszy się z ministrami, rozsyła uniwersały, w których prze­kłada potrzeby Rzplitej, proponuje o czym mają radzić i naznacza dzień zebrania się sejmu. Uniwersały ogłaszają się w grodzie każdego powiatu i ziemi. W dniu wyznaczonym szlachta posiadająca dobra ziemskie zjeżdża się do miasta wskazanego prawem i sejmikuje w kościele, gdzie posłaniec królewski oddaje list jednemu z urzędników ziemskich, który go w głos czyta. Jeżeli znajdują się jacy senatorowie, po ich krótkim przemówieniu przystępują do obrania marszałka sejmiku, który dla uniknienia zamiesza­nia daje głos komu się mu podoba. Marszałek sejmowy wybrany czyli ra­czej okrzykniony powszechną zgodą, który nie może być senatorem, prze­mówiwszy do zgromadzenia, zapytuje porządkiem każdego senatora, czy ­nie ma co do powiedzenia o propozycyjach królewskich, lub innych potrze­bach i niedostatkach Rzplitej wymagających zaradzenia. Senatorowie prze­łożywszy swe zdanie zazwyczaj opuszczają sejmik, czasem jednak kiedy mają być roztrząsane sprawy bliżej ich samych lub Rzplitę obchodzące pozostają nie jako senatorowie lecz jak prosta szlachta, co im jedna popu­larność i powszechne oklaski. Czynią to także wielcy panowie, głowy partyi, żeby sejmikiem w tę lub ową stronę podług woli kierować. Po roztrząśnieniu propozycyi królewskich, ich przyjęciu lub odrzuceniu, pisarz ziemski spisuje na co się zgodzono nemine reclamante [bez sprzeciwu], tak co do punktów po­danych, jako też tych, które sejmik od siebie podać postanowił, z czego wszystkiego układa się instrukcyja, od której wybrani posłowie ziemscy na krok sub fide, honore et conscientia [pod przysięgą na wiarę, honor i sumienie] odstąpić, ani na nic zgodzić się nie mają, coby przywilejom stanu szlacheckiego uszczerbek przynieść mogło.

Sebastian Cefali, Relacja o stanie politycznym i wojskowym Polski, 1665 r.

Za: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 20: Ustrój Polski w XVI-XVIII wieku, opracował Wojciech Szczygielski, Warszawa 1960

A. Przedstaw skład osobowy sejmików ziemskich.

B. Wyjaśnij, jaką funkcję w polskiej procedurze parlamentarnej pełniły królewskie uniwersały i instrukcje poselskie.

C. Opisz formy aktywności senatorów na sejmiku ziemskim.