Ogłoszenie niepodległości Zjednoczonych Prowincji, 1581 r.

Stany generalne itd. (…) [ogłaszają, iż] król hiszpański [Filip II] starał się wszelkimi środkami poddać ten kraj w niewolę i pod rządy Hiszpanów, naprzód usiłując pod pozorem religii wprowadzić w głównych miastach nowe biskupstwa, wyposażając je przez wcie­lenie najbogatszych opactw i dodając każdemu biskupowi 9 kanoni­ków jako radę, z których 3 miało specjalne zadanie prowadzenia in­kwizycji. (…)

Z tego powodu, litując się nad biednym ludem, naczelnicy szlachty przedstawili w r. 1566 pewne upomnienie w formie proś­by, aby w celu zaspokojenia ogółu i uniknięcia rozruchów i buntów raczyła Jego Królewska Mość złagodzić pewne punkta, zwłaszcza te, które dotyczą surowości inkwizycji i kary z powodu religii. I aby z większym naciskiem przedłożyć to królowi, udali się do Hiszpa­nii na życzenie pani regentki, Rady Stanu i Stanów Generalnych markiz de Berg i br. de Montigny. Król, zamiast wysłuchać ich, po­lecił za namową rady hiszpańskiej ogłosić buntownikami i winnymi zbrodni obrazy majestatu wszystkich tych, którzy uczynili rzeczone upomnienie, a później, wbrew wszelkim prawom narodów, kazał uwięzić i spowodował śmierć rzeczonych panów posłów, konfis­kując ich dobra. (…) król skorzystał ze sposobności, aby zniweczyć przywileje prowincji i wysłał tam ks. Albę.

Ks. Alba, zaraz po przybyciu, chociaż był cudzoziemcem nie pochodzącym z krwi królewskiej, oświadczył, że otrzymał od króla godność naczelnego wodza, a nieco później gubernatora gene­ralnego tych krajów, co było wręcz przeciwne przywilejom i starym zwyczajom tychże. A odsłaniając wystarczająco swoje plany, roz­łożył natychmiast garnizony w głównych miastach i fortecach kraju, polecił zbudować w najpotężniejszych miastach cytadele, aby je utrzymać w uległości, i na rozkaz króla wezwał do siebie najznako­mitszych panów kraju, pod pozorem, że potrzebuje ich rady i pomo­cy dla dobra i służby króla i tego kraju. Po czym kazał uwięzić tych, którzy, ufając jego listom, stawili się przed nim [oraz kazał ich stracić]. W końcu, uważając, że nie ma się czego obawiać, chciał wprowadzić przemocą pewien podatek dziesiątego pieniądza od wszelkiego rodzaju towarów i wyrobów przemysłowych na zupełne zniszczenie ogółu, którego dobro i pomyślność polega w przeważnej części na handlu i przemyśle. Przez te gwałty spowodował w końcu, że wkrótce potem, przy pomocy ks. Orańskiego i znacznej części szlachty i innych wygnanych przez ks. Albę i będących po większej części w jego służbie oraz innych mieszkańców miłujących wolność ojczyzny, prowincje Holandii i Zelandii zbuntowały się i poddały pod opiekę rzeczonego księcia. (...)

Podajemy [więc] do wiadomości, iż my, rozważywszy do­brze wymienione sprawy i powodowani ostateczną koniecznością, jak powiedziano, za wspólną zgodą, uchwałą i zezwoleniem ogłosili­śmy i ogłaszamy niniejszym króla Hiszpanii za pozbawionego zwie­rzchnictwa, władzy, jurysdykcji i dziedzictwa tych krajów. W myśl tego ogłaszamy wszystkich wasalów i innych mieszkańców tych kra­jów jakiejkolwiek godności lub stanowiska za zwolnionych odtąd od przysięgi. (…)

Dan w Hadze na naszym zgromadzeniu 26 lipca 1581 roku.

Fragment deklaracji ogłaszającej detronizację króla hiszpańskiego na terenie Zjednoczonych Prowincji.

Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 16: Pierwsze rewolucje burżuazyjne w Europie, opracowała Zofia Libiszowska, Warszawa 1960, str. 3-5

A. Na podstawie wiedzy pozaźródłowej wyjaśnij, na czym polegał związek pomiędzy prowincjami Niderlandów a królem Hiszpanii.

B. Wymień działania Karola V, które przedstawiciele prowincji Niderlandów uznali za niezgodne z prawem

C. Przedstaw działania księcia Alby w prowincjach Niderlandów.

D. Wyjaśnij, jaką rolę w opisanych wydarzeniach odegrał książę Orański.