Poglądy Arystotelesa na temat Ziemi

Najpierw rozważmy, czy ziemia znajduje się w ruchu, czy też w stanie spoczynku. (...) Środek ziemi jest identyczny ze środkiem wszech­świata. Bo ciała ciężkie dążą również do środka ziemi, ale to tylko przez przypadek, że i ziemia ma swój środek w samym środku wszechświata. Do­wodem zaś tego, że zmierzają one również do środka ziemi jest to, że spa­dające na nią ciężary lecą nie równolegle do siebie, lecz pod jednakowym kątem (do płaszczyzny padania) tak, że wszystkie kierują się do jednego punktu centralnego, a mianowicie do środka ziemi. To więc, że ziemia musi się mieścić w środku wszechświata i być nieruchomą, jasno wynika zarówno z tych tu przytoczonych dowodów, jak i z tego też, że wyrzucone siłą w górę ciężary wracają znowu po linii prostej na to samo miejsce, chociażby siła ta wyrzuciła je w nieskończoność. Z tych zatem danych wyraźnie wypływa, że ziemia ani się nie porusza, ani też nie leży poza środkiem wszechświata. (...) Kształt natomiast powinna mieć kulisty (...) Jeśli więc ziemia pow­stała, to musiała powstać w ten właśnie sposób, skąd jasne jest, że z po­chodzenia już swego jest kulista. Jeżeli zaś nie powstała nigdy, pozostając zawsze taką samą, to powinna zachowywać się w ten sam sposób, w jaki by właśnie, gdyby powstała, kształtowała się już na samym początku. Za­równo już więc z tego tu rozumowania, jak też stąd, że wszystkie ciężkie ciała padają pod kątami równymi a nie równolegle do siebie — bo to jest właśnie zupełnie naturalne dla kulistego z przyrodzenia ciała — wynika, że kształt ziemi musi być kulisty. Albo zatem jest kulista albo przynajmniej z natury jest kulista (...) A do tego jeszcze z obserwacji gwiazd nie tylko wyraźnie widać, że ziemia jest okrągła, lecz również i to, że nie jest duża rozmiarami. Przy nieznacznym bowiem przesunięciu się na południe wzglę­dnie północ wyraźnie inny przedstawia się nam horyzont (...) I tak niektóre gwiazdy są widoczne w Egipcie i w pobliżu Cypru, w miejscowościach nato­miast bliższych północy są niewidzialne, a inne znowu, widoczne zawsze w krainach północnych, w tamtych okolicach zachodzą. Tak więc z tych danych jasno widać, że kula nie jest duża, inaczej bowiem tak nieznaczne przesunięcie na jej powierzchni nie stawałoby się tak szybko dostrzegalne.

Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 2. Starożytna Grecja, oprac. Józef Wolski, Warszawa 1960, str. 42-43

A. Przedstaw poglądy Arystotelesa na temat położenia Ziemi we wszechświecie.

B. Przedstaw poglądy Arystotelesa na temat kształtu Ziemi.

C. Oceń poglądy Arystotelesa na temat kształtu Ziemi i jej miejsca we wszechświecie w świetle wiedzy współczesnej.

D. Scharakteryzuj argumentację, zastosowaną przez Arystotelesa.