Bitwa nad Sommą

Walki nad Sommą - wraz z walkami pod Verdun - to jedna z najkrwawszych bitew, jakie kiedykolwiek toczone były na ziemi. Straty obu stron przekroczyły znacznie milion ludzi. W dodatku nie jest prawdą, że na skutek tej bitwy Niemcy ponieśli klęskę w swych usiłowaniach zdobycia Verdun: bitwa nad Sommą osłabiła tylko ofensywę niemiecką, która już przedtem zatrzymała się i była w tym momencie widocznym niemal fiaskiem. Naczelny Wódz francuski oświadczył w maju, że pod Verdun Niemcy zostali pobici. Gdyby pod Verdun bitwa trwała dalej wokół fortów, powstrzymujących napór Niemców, mogliśmy wzmocnić walczącą ciężko armię francuską, posyłając wojska wprost na teren bitwy, albo obsadzając dodatkowy odcinek frontu i umożliwiając w ten sposób posłanie pod Verdun posiłków francuskich. Kampania pod Sommą nie uratowała także z pewnością Rosji, którą armaty niemieckie spychały szybko w odmęty anarchii. Słychać już było szum zbliżającej się powodzi. A raczej - mogliśmy go usłyszeć, gdyby nie grzmot armat pod Sommą, który ogłuszał nas i zaciemniał nasze pole widzenia tak, że nie dostrzegliśmy nadchodzącej katastrofy Rosji i wobec tego nie przedsięwzięliśmy środków zapobieżenia jej. Trzecia część armat stojących pod Sommą, przetransportowana w odpowiednim czasie nad brzeg innej rzeki - Dniepru - dałaby Rosji wielkie zwycięstwo i odroczyłaby rewolucję do czasu powojennego.

Twierdzą niektórzy, że bitwa pod Sommą zniszczyła przedwojenną amię niemiecką, wybijając jej najlepszych oficerów i żołnierzy. Ale w daleko większym stopniu dotyczy to armii francuskiej i angielskiej. W bitwie nad Sommą walczyły armie ochotnicze, sformowane w latach 1914 i 1915 z naszej najlepszej młodzieży. Oficerowie byli przeważnie wychowankami „szkół publicznych” i uniwersytetów. W tej strasznej walce padło przeszło 400 000 naszych żołnierzy; straty wśród młodych oficerów były przerażające (…)

Dawid Lloyd George, Wspomnienia wojenne, tłum. A. Pański, za: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole. Pierwsza wojna światowa 1914-1918, oprac. Aleksy Deruga i Janina Derużyna, Warszawa 1960, Nr 47, str. 35

1. Jak Lloyd Georges ocenia wynik i znaczenie bitwy nad Sommą?

2. Przytocz domniemane oceny, z którymi Lloyd Georges polemizuje.

3. Wymień inne działania, które armia brytyjska mogła przedsięwziąć zamiast bitwy nad Sommą, a które zdaniem Lloyda Georges'a przyniosłyby znacznie korzystniejsze rezultaty.