Sokół/Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” – młodzieżowa organizacja sportowa i paramilitarna założona w 1867 r. we Lwowie; inicjatorami Sokoła byli uczestnicy powstania styczniowego, ale z czasem kierownictwo polityczne nad nimi objęła endecja; w 1892 r. na zlocie sokolstwa Galicji utworzono Związek Polskich Towarzystw Gimnastycznych Sokolich w Austrii; z Sokoła wyrosły Sokole Drużyny Polowe, które na początku I wojny światowej weszły w skład Legionu Wschodniego.

W 1885 r. w Inowrocławiu powstało pierwsze „gniazdo sokole” w zaborze pruskim; w 1893 r. powstał Związek Sokołów Wielkopolskich, który w 1895 r. przekształcił się w Związek Sokołów Polskich. 

W Królestwie Polskim pierwsze tajne organizacje sokole powstały w 1905 r.; w 1906 przez kilka miesięcy działały jawnie, a po ponownej delegalizacji – pod przykrywką organizacji sportowo-kulturalnych.