Polska Partia Robotnicza (PPR) – partia komunistyczna utworzona 5 I 1942 r. przez tzw. grupę inicjatywną, składającą się z polskich komunistów, przebywających dotąd na terenie ZSRS (m.in. Marceli Nowotko, Paweł Finder i Bolesław Mołojec), z krajowych niewielkich organizacji komunistycznych (m.in.  Związek Walki Wyzwoleńczej„Młot i Sierp”, Stowarzyszenie Przyjaciół ZSRR); PPR formalnie nie należała do Międzynarodówki Komunistycznej, ale była kontrolowana przez NKWD; program PPR zawierał hasła walki zbrojnej o wyzwolenie kraju spod okupacji niemieckiej, budowy demokratycznego państwa polskiego w nowych granicach wschodnich i w sojuszu z ZSRS oraz przeprowadzenie umiarkowanych reform społecznych i gospodarczych; 1942 utworzyła organizację zbrojną Gwardię Ludową (1944 przemianowaną na Armię Ludową),  na przełomie 1943 i 1944 r. utworzyła Krajową Radę Narodową, a po wkroczeniu Armii Czerwonej do Polski przejęła władzę państwową, współtworząc Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, Rząd Tymczasowy oraz Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej i bezwzględnie zwalczając instytucje Polskiego Państwa Podziemnego, a następnie antykomunistycznej opozycji; po śmierci członków grupy inicjatywnej I sekretarzem został Władysław Gomułka, którego na tym stanowisku 10 VIII 1948 r. zastąpił Bolesław Bierut; w grudniu 1948 po połączeniu z Polską Partią Socjalistyczną (koncesjonowaną) przekształciła się w Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą (PZPR)