3. 4. Kolonializm - procesy kolonizacyjne
I. Przyczyny i formy XIX-wiecznego kolonializmu
1. Cele tworzenia kolonii
a. dostęp do źródeł surowców
b. zdobywanie rynków zbytu dla rodzimej produkcji
c. eksport kapitału
d. foroma zagospodarowania nadwyżek demograficznych
e budowa strategicznych baz wojskowych
f. posiadanie kolonii wyznacznikiem pozycji mocarstwowej państwa – względy prestiżowe
2. Formy polityki kolonialnej
a. protektorat – forma uzależnienia ekonomicznego i politycznego władzy miejscowej
b. półkolonie
c. kolonie
d. dominia
II. Podział Afryki
1. Kolonie angielskie
a. Kraj Przylądowy – odebrany Holendrom
b. Egipt (protektorat od 1882 r.)
c. Sudan – stłumienie powstania Mahdiego
d. Transwal i Orania
– po zwycięskich wojnach burskich (1899-1902 r.)
– Związek Południowej Afryki dominium brytyjskim (od 1910 r.)
f. Rodezja – działalność Cecila Johna Rhodesa
g. Brytyjska Afryka Wschodnia (Uganda, Kenia, Zanzibar)
2. Kolnie francuskie
a. pas posiadłości od Atlantyku do Morza Czarnego
b. zajęcie Algierii i Senegalu (lata 30-ste XIX w.)
c. 1881 r. – protektorat nad Tunisem
d. zajęcie Mauretanii, Senegalu, Gwinei Francuskiej i utworzenie Francuskiej Afryki Zachodniej
e. Francuska Afryka Równikowa
f. Madagaskar – 1896 r.
g. protektorat Francji nad Marokiem – 1912 r.
h konflikt francusko-angielski o Faszodę – 1889 r.
3. Kolonie niemieckie
a. Niemiecka Afryka Południowo-Zachodnia
b. Niemiecka Afryka Wschodnia
c. Kamerun Niemiecki
4. Kolonie włoskie
a. Somali i Erytrea
b. nieudana próba podboju Abisynii
c. podbój tureckiej Libii
5. Belgia – Kongo Belgijskie (własność króla Leopolda II)
II. Posiadłości europejskie w Azji
1. Kolonie i wpływy Wielkiej Brytanii
a. większość Półwyspu Malajskiego z Singapurem (od początku XIX w.)
b. Hogkong – 1842 r.
c. Indie
– działalność Kompanii Wschodnioindyjskiej
– powstanie Sipajów (1851-1858 r.)
– od 1879 r. król Anglii nosił tytuł cesarza Indii
– władzę sprawował wicekról i brytyjska administracj
d. Birma (opanowana w latach 1870-1880)
e. dominia brytyjskie:
– Australia (1901 r.)
– Nowa Zelandia (1907 r.)
2. Kolonie francuskie
a. zdobycze w Indochinach (w latach 1858-1862)
b. protektorat nad Kambodżą (1863 r.)
c. utworzenie Unii Indochińskiej
d. wzrost wpływów w Chinach
3. Ekspansja Rosji
a. zajęcie Kraju Nadamurskiego (1858 r.)
b. budowa kolei transsyberyjskiej
c. objęcie wpływami części Persji
4. Kolonializm Stanów Zjednoczonych
a. polityka hegemonii i gospodarczego uzależniania krajów Ameryki zgodnie z hasłem: „Ameryka dla Amerykanów”
b. powołanie Unii Panamerykańskiej
c. wymuszenie otwarcia kilku portów Korei dla handlu amerykańskiego – 1882 r.
d. aneksja Hawajów – 1898 r.
e. wojna z Hiszpanią i zdobycie: Puerto Rico, Filipin i wyspy Guam (1898 r.)
III. Chiny w polityce mocarstw
1. Walka o wpływy w Chinach Anglii, Francji, Niemiec, Rosji, Stanów Zjednoczonych i Japonii
2. Znaczenie Kantonu
3. Wojny opiumowe:
a. I wojna opiumowa (1839-1842 r.)
b. II wojna opiumowa (1856-1860 r.)
c. Powstanie tajpingów (1851-1864 r.)
d. III wojna opiumowa (1860 r.)
– pokój pekiński
– zgoda Chin na udostępnienie portów oraz rzeki Jangcy dla obcych statków
– zgoda Chin na handel opium
e. wojna chińsko-japońska
– pokój w Singapurze
– Japonia otrzymała Tajwan, Port Artur i wpływy w Korei
f. „bitwa o koncesje” w Chinach między państwami kolonialnymi (1895-1899 r.)
g. zmuszenie Chin do wydzierżawienia:
– Rosji Portu Artura
– Anglii Wei-hai-wei
– Niemcom Kiaoczou
h. nota amerykańska do głównych mocarstw w spawie tzw. „otwartych drzwi”